DE WORSTELINGEN van de beginperiode na de reformatie

Wij zijn aan allerlei kerkelijke gebruiken en bepalingen gewend en het komt bij velen niet eens op, dat broeders en zusters er vroeger wel eens anders over gedacht hebben. Maar dezer dagen kreeg ik van iemand ter inzage: „Acta ofte handelingen der versamelinge (=vergaderingen) der Nederlandsche Kerken, die onder 't Kruis sitten, gehouden te Wesel in 1568".

Dit zogenaamde „Convent van Wesel" heeft een eerste schets opgesteld voor een kerkorde. Ik dacht dat veel lezers van IRS het interessant zouden vinden, wanneer ik daar het een en ander uit citeer.

Over de verkiezing van de ouderlingen lezen we dat deze moet worden voorbereid door vasten en bidden. Dat is trouwens ook de mening van Calvijn. Zie Institutie, IV, hoofdst. 12.

Wat mij ook opviel, was dat dit convent blijkbaar nog geen helder inzicht heeft in de verschillende bedieningen. Zo worden als „ambtsdragers" genoemd: „dienaren, leraars en profeten".

Over de dienaars lezen we: „Het ambt der dienaren welke de Schrift ook de naam geeft van herders, opzieners en ouderlingen, bestaat voornamelijk in het Woord Gods zuiver te verkondigen en op een bekwame manier te ontleden; verder in de toepassing van dat Woord, zowel in het openbaar als in persoonlijke ontmoetingen, tot lering, vermaning, vertroosting en bestraffing, al naar de gelegenheid zich voordoet. Daarnaast ook in de bediening van de Sakramenten en de ouderhouding van de kerkelijke tucht".

„Aan de dienaars worden toegevoegd de leraars en profeten, die ook het ambt van leren bekleden, maar op een andere wijze".

„Wat betreft de leraars, over hun taak kunnen we nog niets met zekerheid vaststellen. We wachten daarmee totdat er een synode zal samenkomen om daarover te spreken".

„Profeten noemen wij hier degenen die in de samenkomsten der gemeente de een of andere Schriitplaats op geordende wijze uitleggen, gelijk Paulus dat heeft ingesteld. En wij onderscheiden hen hierin van de predikanten, dat aan hen slechts wordt opgedragen het uitleggen der Schrift en het leren, maar het ambt der dienaren Gods strekt zich veel wijder uit, zoals wij zo juist hebben uiteengezet".

N.B. Hier worden de dienaren ineens ook aangeduid met de naam „predikant".

„Daarom zijn wij van oordeel dat deze instelling van de profetie in alle gemeenten behoort te worden onderhouden en dat overal college's van profeten aangesteld moeten worden. Op bepaalde dagen moeten zij elke week, of om de twee weken, voor de gemeente verschijnen en tot aller stichting een of ander boek van de Bijbel om beurten op een heldere wijze behandelen. En als degene die aan de beurt is, zich van zijn taak gekweten heeft, dan zullen de andere profeten daar het hunne aan mogen toevoegen, wanneer hen dat goed dunkt, mits het tot stichting dient. De samenkomst wordt dan besloten met het gebed van de voornaamste profeet".

„Maar wat betreft de manier van profeteren, bestaande in vraag en antwoord, wij zijn van oordeel dat men die methode niet moet bezigen, maar juist moet vermijden. Die methode is immers vreemd aan de instelling van Paulus en geeft dikwijls aanleiding tot twist en tweedracht".

„In dit college van de profeten zullen niet alleen de dienaren worden opgenomen, maar ook de leraars en de diakenen, en zelfs overige gemeenteleden, indien er onder hen zijn die verlangen naar de gave van de profetie, om die van de Heere te ontvangen, tot nut van allen. Ze moeten echter eerst proponeren (= als oefenaar het ambt uitoefenen, zonder eigenlijke aanstelling of bevestiging). En ze zullen zich dan moeten onderwerpen aan het oordeel en het goedvinden van de dienaren en de andere profeten".

In het vervolg van de artikelen blijkt echter dat men toch ook onderscheid maakt tussen predikanten en ouderlingen.

Deze acta zijn, voorzover mij bekend, niet vertaald in modern Nederlands. Dat vind ik jammer, want we kunnen veel leren uit dit tastende begin. Het is een verkwikking te zien, hoe de broeders van toen worstelden met de Schriftgegevens om die zoveel mogelijk recht te doen.

Ze lazen natuurlijk bij Paulus over twee of drie profeten, die in samenkomsten van de gemeente het woord mogen voeren. En ze wilden daar plaats voor inruimen. Ik meen echter dat zij te weinig oog hebben gehad voor het feit dat profeten een gave van de Heilige Geest aan de gemeente zijn. Zij zagen de profetie als een ambt, waarvoor je gekozen kon worden. Als je van die veronderstelling uitgaat, kom je er niet meer uit. De synode van Emden van 1571 heeft dan ook de artikelen over de profeten uit de kerkorde geschrapt en ook in de Dordtse Kerkorde komen ze niet voor.

Merkwaardig is ook nog dat deze kerkorde de mogelijkheid van vrouwelijke diakenen aanvaardde: „Wij zijn van oordeel dat vrouwen die algemeen als geschikt daartoe bekend staan, mits ze bovendien reeds op jaren zijn en vroom, tot dit ambt, naar het voorbeeld der apostelen mogen worden toegelaten".

In het boek van prof. Bakhuizen v.d. Brink las ik dat op 2 september 1566 het college van de predikanten van Genève een brief had geschreven naar de Gereformeerde Kerk van Emden, waarin zij ds. A. Gorin aanklaagden o.a. omdat hij een boek van Juan de Valdés in het Nederlands had vertaald. De titel van dit boek dat in 1880 nog gesignaleerd werd, maar nu nergens meer te vinden is, luidde: „Honderd en tien aenmerckinghen, wt het Ital. overgheset door Lelius Curio 1550".

Ik vroeg me af: zou de angst voor de geestdrijverij de oorzaak zijn geweest dat de synode van Emden de artikelen van het convent van Wesel over de profeten helemaal uit de kerkorde geschrapt heeft?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen