Gods werk in Congo (1)

In 1970 werd de laatste volkstelling gehouden. Er waren toen 45 miljoen inwoners. Van de bevolking was 61 procent rooms-katholiek, 24 procent protestant en bijna 9 procent Kimbangist (een sekte die haar stichter vergoddelijkt). Nu zijn er 60-65 miljoen inwoners. Er valt alleen maar naar te gissen. Want velen hebben het land verlaten. En er is veel sterfte, vanwege de slechte economie, de oorlog en de oprukkende ziekten AIDS, malaria en TBC. Het percentage protestanten is gestegen tot mogelijk 35. De Rooms Katholieke Kerk verliest terrein, en vertegenwoordigt nu nog zo'n 50 procent van cle bevolking. Niemand weet het precies. Vooral in de kleinere steden en op het platteland vind je veel door het piëtisme getekende protestantse kerken. In die gebieden zijn veel rooms-katholieken overgestapt.

Heel globaal kun je stellen dat tussen de drie en zeven miljoen mensen de kerk van Rome vaarwel hebben gezegd. Niemand weet het precies. Een groot deel is lid van de bij de Verenigde Protestantse Kerk (Eglise du Christ au Congo) aangesloten bijbels gezinde protestantse groeperingen. Vooral in de hoofdstad Kinshasa en het westen van het land zijn ook grote groepen overgegaan naar de vrije kerken, vaak charismatisch gestempeld en soms nogal extreem.

Het gaat me niet om kerkelijke overgangen. Maar er zit iets achter, dat me mateloos boeit. Er is in 1972 (in het begin heel klein en stil) een geestelijk herleven gaande. Het begon met enkele kleinere bijbelgroepen in Kinshasa, vooral onder protestantse studenten en intellectuelen. Maar ze bleven niet lang klein. Ze trokken al gauw honderden, later duizenden mensen aan. Dat was een stil protest tegen de verstarring in de kerken, en hun 'mooi weer' spelen met de dictator Mobutu. De bijbelgroepen hielden retraites en deelden soms ook hun bezit. Dat interesseerde enkele rooms-katholieke zusters Franciscanessen. Ze vroegen toestemming om met cle bijbelstudies en gebeden mee te doen. Ook de Jezuïet J. Paulus nam eraan deel. Hij werd - evenals de anderen - diepgaand vernieuwd door de omgang met de Bijbel. Hij hield al gauw opwekkingssamenkomsten in parochies door het hele land. Vooral cle paters Benedictijnen uit Lubumbashi (in het zuiden van Congo) raakten in vuur door zijn bijbelstudies. Ook zij reisden stad en land af met hun nieuwe boodschap: God openbaart Zich in Zijn Woord, en bevestigt het geloof door zijn Geest.

De Rooms-Katholieke Kerk had al enkele jaren gezocht naar een innerlijke vernieuwing. Ze had gemerkt dat ze haar leden maar moeilijk kon vasthouden. De kerk was vastgelopen in traditionalisme. In het begin zagen de bisschoppen in de enthousiaste bijbelpredikers (J. Paulus s.j. en de Benedictijnen uit Lubumbashi) het antwoord op hun zoeken naar geestelijke vernieuwing. Er gebeurde iets, wat niemand voor mogelijk had gehouden. Honderdduizenden werden geraakt door de boodschap van geloof en bekering en namen deel aan gebedsbijeenkomsten. Dezelfde mensen voor wie een bezoek aan de mis gedurende een uur per week een hele opgave leek te zijn, waren niet weg te slaan bij urenlange bijbelstudies! De bisschoppen spraken lovend over 'Groepen van de vernieuwing in de Geest'.

Maar er kwam een (onvermijdelijke) reactie. Vooral de oud-aartsbisschop Malula van Kinshasa, had niet zoveel op met cle nieuwe beweging. De 'leken' hadden er een tè prominente plaats en de typisch rooms-katholieke leer werd naar de achtergrond gedrongen (de verering van Maria en de heiligen, de plaats van de sacramenten en dergelijke). De bisschoppen wilden wel ruimte bieden aan de opwekking, maar onder voorwaarden. Deze moest veel nadrukkelijker 'Rooms' worden, wat vooral uit de Maria-verering moest blijken. De gelovigen lieten zich hun nieuw gevonden geestelijke vrijheid niet ontnemen. Al na een jaar of vijf van de nieuwe beweging (die in 1973 voor het eerst enig gehoor vond in de Rooms-Katholieke Kerk) kwamen de eerste aanvaringen. De bijbelgroepen mochten hier en daar geen gebruik meer maken van kerkgebouwen. Ze moesten onder leiding staan van offi cieel daarvoor aangestelde geestelijken. Rond 1978 worden de eerste waarschuwende documenten tegen de geestelijke herleving geschreven. Toen men daarmee de beweging niet onder controle kreeg, verkilden de verhoudingen snel. Maar de overheid accepteerde geen vrije kerken. In naam bleven de meeste leden van de overal verspreide bijbelgroepen rooms-katholiek of protestant.

In latere jaren hebben de bisschoppen van Congo (toen Zaïre geheten) nog eens geprobeerd de nieuwe stroming naar hun hand te zetten. Vanuit Latijns-Amerika werden enkele vooraanstaande rooms-katholieke charismatische voormannen gehaald. In 1984 kwam père Emilio Tardif voor het eerst. Hij moest proberen de belangstelling voor de Bijbel en de Mariaverering aan elkaar te koppelen. Dat lukte maar ten dele. De meeste bijbelgroepen hadden allang in de gaten dat een bijbels geloof niet gebaat is bij een herstel van de oude roomse tradities. Ze leidden een eigen leven, los van de kerk en de bisschoppen.

Deze 'bijbelgroepen' waren geen groepen meer. Het waren in feite kerken, die soms honderden mensen trokken in hun bijeenkomsten. Binnen die groepen ontstond een structuur. Er werden mensen aangesteld die verantwoordelijkheden konden dragen. Er kwamen oudsten en diakenen, pastora le zorg, eigen financiële werving. De meeste van deze groepen beschikten niet over een gebouw. Men kwam bijeen onder bomen of tentdoek. Maar hier en daar werden de eerste gebouwen al opgetrokken, voor zover er geld voor bijeen te krijgen was in het arme Congo. Toen zo rond 1990 de stichting van vrije gemeenten werd toegestaan, vormden de meeste van deze groepen in Kinshasa zich om tot vrije gemeenten. Die tellen in de hoofdstad al ongeveer een miljoen mensen, 15 procent van de totale bevolking. In 'de provincie' (dat is alles buiten de hoofdstad) hadden veel bijbelgroepen onderdak gezocht bij de protestantse kerken.

Ik heb hiermee nog maar een tipje van de sluier opgelicht van het Congolese Réveil. Het is een groot wonder, ook in de ogen van de Congolezen. In een periode van grote geestelijke dorheid, is - zonder grote acties of enorme menselijke inzet - een immense belangstelling voor het geestelijke leven opgebloeid. En nog steeds tekent dat het land. Overal vind je bijbelstudies en evangelisatiebijeenkomsten, nachtelijke bidstonden en dergelijke. Iedereen lijkt wel over het geloof te willen praten. Ik hoop er in één van cle volgende nummers van IRS nog iets meer over te vertellen: hoe gaat het verder in de Rooms-Katholieke Kerk van Congo? Breidt het Réveil zich uit? Hoe reageren de Protestantse leiders erop? Maar één ding is toch wel overduidelijk. Als Gods Geest werkt, breekt Hij door alle structuren van kerken en staten heen.

Ik beëindig het schrijven van dit artikel nu. Vandaag nog ga ik op reis. Naar Congo! Ik zie ernaar uit. Ik ken geen ander land in de wereld, waar ik soms door kinderen op straat wordt aangesproken met: "Meneer, bent u bekeerd?" Dan schieten de tranen in mijn ogen! Ik hoop straks met weer nieuwe gegevens van Gods werk in dat land terug te komen. Want het vuur brandt nog steeds!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen