Hoe Argentinië het rooms-katholicisme blijft omarmen

De brief van Victor aan de redactie van ECR ademt een en al dankbaarheid. ”Met veel genoegen heb ik de meditaties van het boekje “Creced“ (over het geloof, red.) ontvangen. Broeders, het is een vreugde om te kunnen bijdragen aan de verbreiding hiervan onder de broeders en zusters in mijn stad”, schrijft hij. “We zien telkens het aantal personen groeien bij wie de Heere de ogen heeft geopend voor de waarheid van het Evangelie dat teruggaat op de Schrift alleen. Met des te meer ijver wil ik dit zendingswerk voortzetten, waartoe ik door mijn Heere ben geroepen.”

Zending vanuit huis

Op dit moment bereiken 4 keer per jaar ruim 1500 exemplaren van het evangelisatietijdschrift ECR Argentinië. Sommige Argentijnen ontvangen meerdere nummers, die ze dan weer uitdelen in hun omgeving. Of ze laten in ieder geval het ene exemplaar dat ze ontvangen aan meerdere mensen lezen.

Bahia Blanca, waar Victor woont, behoort tot een van de steden aan de Atlantic Border, waar het rooms-katholicisme de grootste invloed heeft. Dat geldt ook voor Plata del Mar, een stad waarin Sergio zending bedrijft vanuit huis. In een brief aan de redactie schrijft hij dat hij inmiddels sinds drie jaar “de gezonde leer predikt vanuit huis.” Hij vraagt of IRS hem een aantal christelijke boeken toe wil sturen, waaronder uitgaven over de brief aan de Romeinen en de brief aan de Efeziers, om erop te laten volgen: “Dankzij deze boekjes kan ik zending bedrijven vanuit mijn huis. Onze huiskerk wordt door niemand ondersteund. Alles wat er gedaan wordt, bekostig ik zelf door wat ik met mijn werk verdien.” Over de situatie in zijn omgeving schrijft hij: “Hier in Argentinië zijn geen kerken waar de leer van de genade gepredikt wordt, tenminste niet waar ik woon.”

Syncretisme

Behalve in de steden aan de Atlantic Border is het rooms-katholicisme ook in het midden en noorden van het Zuid-Amerikaanse land heel sterk aanwezig. Overigens noemt in heel Argentinië het overgrote deel van de bevolking (92 procent) zich roomskatholiek. Slechts 2 procent van de Argentijnen is protestants (voornamelijk van Duitse afkomst) en 2 procent is Joods.

Volgens de Argentijn Josué Fernández, regionaal directeur voor Latijns-Amerika en de Caraïben bij de zendingsorganisatie Overseas Council, kun je niet over “hét rooms-katholicisme” spreken. “In gebieden in het binnenland is er sprake van syncretisme, met in La Difunta Correa, Gauchito Gil en andere plaatsen lokale cultussen met verering van plaatselijke heiligen. Er zijn “heilige plaatsen” en er worden pelgrimstochten gehouden.”

Het syncretisme kom je onder andere tegen bij de Coya’s, indianen in Noord-West-Argentinië. Daar is het rooms-katholicisme vermengd met de indiaanse mythologie. Bij de viering van Carnaval speelt bijvoorbeeld Pachamama, de godin van de aarde, een rol.

Traditionele identiteit

Dat het overgrote deel van de Argentijnen zich rooms-katholiek noemt, betekent niet dat bijna iedereen een religieus leven leidt. “Een groot percentage beschouwt zich als rooms-katholiek, maar neemt niet deel aan openbare religieuze praktijken. Ze zijn slechts in naam rooms-katholiek. Toch verdedigen ze het rooms-katholicisme nog steeds als een soort traditionele identiteit”, zegt Fernández. Hij schat dat slechts 10 tot 15 procent van de totale bevolking praktiserend rooms-katholiek is.

Dit betekent overigens niet dat de Rooms-Katholieke Kerk in het Zuid-Amerikaanse land totaal geen invloed heeft. Nog steeds drukt zij een groot stempel op de samenleving en geniet zij bijzondere privileges die andere religieuze genootschappen niet bezitten. Er zijn bijvoorbeeld private, rooms-katholieke scholen die door de overheid worden gefinancierd. Ook voor andere doeleinden, zoals de restauratie van rooms-katholieke parochiegebouwen, gaat er jaarlijks veel overheidsgeld naar de Rooms-Katholieke Kerk. Argentinië mag dan officieel een scheiding van kerk en staat kennen, in de praktijk is die scheiding niet duidelijk. Tijdens landelijke ceremoniën, zoals de herdenking van de meirevolutie, staan bisschoppen tussen ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders in. Voor Argentijnen lijkt dit min of meer een vanzelfsprekendheid te zijn. Verder laten de crucifixen en beelden van de maagd Maria in ziekenhuizen en overheidsgebouwen zien dat het rooms-katholicisme toch als een soort nationale godsdienst wordt gezien.

Franciscusmania

Natuurlijk zijn veel Argentijnen trots op paus Franciscus, een Argentijn uit een Italiaans immigrantengezin. Er wordt wel gesproken van “Franciscusmania”. Na de aanstelling van Bergoglio op 13 maart vorig jaar zagen pastoors in Argentinië het aantal bezoekers van de mis groeien, meldden enkele media. Zo zei Adolfo Granillo Ocampo, pastoor van de kerk van Nuestra Señora de las Nieves in Liniers, vorig jaar in de Miami Herald dat hij het aantal bezoekers van de kerk in de laatste twee weken van maart met 30 procent zag toenemen. “Er is een algemeen gevoel van euforie over de paus”, zo zei hij.

Of nu, een jaar later, het kerkbezoek blijvend is gegroeid, is onduidelijk. Cijfers daarover ontbreken. Maar dat veel Argentijnen blij zijn met Franciscus blijkt alleen al uit het feit dat velen het afgelopen jaar hun kind Francisco hebben genoemd, de Spaanse variant van Franciscus.

Opvallend is ook dat volgens de Amerikaanse nieuwsdienst Religion Press Release Services het afgelopen jaar veel meer Argentijnen dan normaal Rome hebben bezocht.

Deze nieuwsdienst meldde in oktober al dat in 2013 maar liefst 66 procent meer Argentijnen dan het jaar daar-voor een bezoek aan Rome brachten. Blijkbaar heeft de aanstelling van Bergoglio bij velen meer interesse gewekt voor het Vaticaan.

Vuile oorlog

Dat zegt wel iets. Door de zogenoemde “vuile oorlog”, van 1976 tot 1983, heeft het imago van de Rooms-Katholieke Kerk in Argentinië een deuk opgelopen. Jorge Rafael Videla, het hoofd van de militaire junta, greep destijds met geweld de macht. Onder zijn dictatuur werden duizenden mensen gemarteld en vermoord. Van veel vermiste burgers is niet bekend wat er precies met hen is gebeurd. Ze verdwenen plotseling. Het wordt de Rooms-Katholieke Kerk verweten dat zij het allemaal toe leek te laten. Naar buiten toe was de junta rooms-katholiek en schenen veel geestelijken aan zijn kant te staan. Een van de weinige bisschoppen die zich wel uitspraken tegen het regime kwam zogenaamd door een auto-ongeluk om het leven.

Als Bergoglio, die toendertijd provinciaal overste van de orde van de jezuïeten was, het regime van Videla openlijk veroordeeld zou hebben, had dit waarschijnlijk ook zijn dood betekend. Al sprak hij zich toendertijd niet duidelijk uit tegen het regime, achter de schermen schijnt hij honderden bedreigde burgers vermomd als seminaristen het land uit te hebben gesmokkeld. Critici menen wel dat Bergoglio medeplichtig was aan de arrestatie en marteling van twee activistische jezuïeten met wie hij in onmin verkeerde. Hij zou de junta hebben getipt. Maar dit wordt evengoed door anderen weersproken. Ook Bergoglio zelf heeft deze beschuldigingen altijd ontkend. Hij houdt vol dat hij juist de vrijlating van deze jezuïeten heeft geprobeerd te regelen.

Hoe dan ook, door de “vuile oorlog” was het beeld van de Rooms-Katholieke Kerk in Argentinië er voor veel mensen niet beter op geworden.

Kerk en staat

Dat Videla en zijn regime rooms-katholiek waren, mag geen wonder heten. De Argentijnse grondwet schreef voor dat de president rooms-katholiek moest zijn. Pas tijdens de herziening van de grondwet in 1994 werd deze eis geschrapt.

Overigens had de Rooms-Katholieke Kerk eerder al steeds meer invloed verloren door constitutionele hervormingen. Eigenlijk begon dit al in 1853. Bij de nieuwe grondwet die dat jaar in Argentinië tot stand kwam, werd een middenweg gevonden tussen een officieel rooms-katholiek land en een seculiere staat. De staat behield de plicht om de Rooms-Katholieke Kerk financieel te ondersteunen, terwijl er tegelijkertijd vrijheid van religie werd toegestaan. De Rooms-Katholieke Kerk bleef grondwettelijk nog steeds onder controle van de regering. Bij het kiezen van nieuwe bisschopskandidaten had de president bijvoorbeeld een belangrijke rol. Dit systeem werd afgeschaft in 1966, tijdens de dictatuur van Juan Carlos Onganía. Minister van Buitenlandse Zaken Nicanor Costa Méndez ondertekende een overeenkomst met het Vaticaan, waardoor de Rooms-Katholieke Kerk het recht kreeg om zelf bisdommen te wijzigen en direct aartsbisschoppen en bisschoppen te benoemen of te ontslaan. De president had enkel nog de bevoegdheid om tegen de benoemingen van bisschoppen bezwaar te maken.

Uitdaging

Al deze hervormingen ten spijt heeft de aanstelling van Franciscus het rooms-katholicisme in Argentinië vooral versterkt. “Dit zorgt voor meer druk op de protestantse kerk om haar strategie voor evangelisatiewerk, communicatie en haar missie nog meer te verduidelijken”, zegt Fernández. Hij ziet ook hoopvolle tekenen onder rooms-katholieken. “Op sommige plaatsen vind je rooms-katholieken met een oprecht hart voor God. Het besef dat een persoonlijk leven met God belangrijk is, heeft gezorgd voor meer Bijbelstudie en andere vormen van christelijke spiritualiteit, zoals de Charismatische Beweging deze heeft teweeggebracht. We geloven dat een groot deel van het evangelisatiewerk door protestanten plaatsheeft onder mensen die in naam rooms-katholiek zijn.”

Hier ligt ook een uitdaging voor ECR, en natuurlijk voor bewogen christenen als Victor en Sergio die het Evangelie in hun omgeving verspreiden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen