Christen zonder de kerk?

Deze vraag rees al in de eerste eeuwen van de kerkgeschiedenis. Cyprianus (bisschop van Carthago en martelaar, gestorven in 258) stelde: “Extra ecclesiam nulla salus” (Buiten de Kerk geen zaligheid). Op deze wijze interpreteerde hij de woorden van Markus 16:16. Cyprianus wilde hiermee benadrukken dat het voor de zaligheid noodzakelijk is om bij de Kerk van Christus te horen. Deze zin, die vaak geciteerd is in de kerkgeschiedenis, is helaas een bron van velerlei misverstand geworden en is daarbij ook vaak misbruikt.

Kerk en kerk

De kwestie van de Kerk staat centraal in vele discussies over het christendom. Het belangrijkste probleem is de identificatie van de Kerk van Christus met een concrete menselijke en institutionele kerk.

De Rooms-Katholieke Kerk beweert bijvoorbeeld dat Jezus Christus op aarde een zichtbare gemeenschap bouwt die Katholieke Kerk heet en dat allen die bij deze (en alleen deze) kerk horen samen een gemeenschap vormen. De Rooms-Katholieke Kerk vult deze leer direct aan met de stelling dat deze gemeenschap (die een verzameling van gedoopte mensen is) hetzelfde geloof en hetzelfde recht in Jezus Christus belijdt en deel heeft aan dezelfde sacramenten, waarbij ze gehoorzaam zijn aan de over hen gestelde herders, in het bijzonder de bisschop van Rome, de paus.

Het bekende en veel geciteerde Tweede Vaticaans Concilie benadrukt dat de kerk allereerst het volk van God is, een vergadering van gelovigen. Tegelijkertijd leert het dat “de kerk noodzakelijk is voor de zaligheid” (”Lumen Gentium”, 14).

Werk van de Heilige Geest

Laten we deze kwesties wat nader beschouwen. We moeten bedenken dat Kerk het werk is van de Heilige Geest. De christelijke gemeenschappen uit de eerste eeuwen hebben veel Bijbelse uitspraken gebruikt om het geestelijk aspect van de Kerk te benadrukken: de Kerk is bijvoorbeeld “het Lichaam van Christus”. Een dergelijk verstaan van de Kerk, als geloofselement, komt overeen met de concreet beleefde werkelijkheid van de Kerk, die in haar historische, maatschappelijke en geografische vorm gemakkelijk een object van empirische waarneming wordt.

De discussie leidt tot de vraag hoe de kerk als menselijke organisatie moet functioneren en hoe zij tegelijkertijd zo dicht bij het ideaal – het Lichaam van Christus – kan komen.

Als we deze vraag willen beantwoorden, moeten we twee ongewone eigenschappen stellen:

• De kerk heeft in zichzelf geen eigen fundament.

• De kerk ontstaat niet uit de menselijke wil of uit een menselijke beslissing.

Het Woord van God

We benadrukken een heel belangrijke kwestie voor de leer van de protestantse kerken:

de kerk is een “creatura verbi divini” – de kerk is een schepping van het Woord van God.

In zijn “Von den Konziliis und Kirchen” (1539) benadrukt Luther het feit dat het Woord van God en het volk van God nauw met elkaar verbonden zijn. De reformatoren van de 16e eeuw maar ook protestantse theologen uit latere eeuwen benadrukken telkens weer de wederkerige relatie tussen de kerk en het Woord van God, die tegelijkertijd voert tot een samengaan met en een onderscheid tussen God en Zijn Kerk.

Terwijl dus rooms-katholieken (bijvoorbeeld op basis van “Lumen Gentium”, 25) verplicht zijn tot een zich onderwerpen aan de autoriteit van de kerk, verifieert de christen die trouw wil blijven aan het Woord van God telkens weer de uit de Bijbel ontvangen leer en onderwerpt deze niet aan een menselijke autoriteit, maar aan de autoriteit van de Geest van God.

Dit betekent dat de kerk in zichzelf geen bron heeft en geen doel in zichzelf is. Het Woord van God is altijd soeverein en staat altijd boven de kerk. De kerk komt voort uit het Woord van God. Het Woord van God is altijd het Woord van de soevereine God, en tegelijk is het Woord de kritische maatstaf en het oordeel voor de kerk.

Het Woord van God, dat de kerk bouwt, is hetzelfde Woord van God dat mens geworden is in Jezus Christus. Dat Woord van God komt vandaag tot ons door de woorden van de Heilige Schrift.

Het geschreven Woord komt tot ons – zoals Luther sterk benadrukt – niet alleen door de “mondelinge verkondiging”, maar ook door het “zichtbare woord” (”verbum visibile”) in de sacramenten van de doop en het heilig avondmaal.

Duidelijk genoeg

Om de vraag te beantwoorden die aan het begin gesteld is, over de noodzaak van de kerk voor een christen, kunnen we antwoorden dat de stelling over de noodzaak van de kerk als theologische plaats van verkondiging juist is, maar alleen voor zover deze geen mediator van God wordt (in het bijzonder door de structuren, de hiërarchie). Duidelijker gezegd, een mediator die de grootste gave van God, de zaligmaking, uitdeelt. De kerk is de plaats waar het Woord verkondigd wordt en het Woord, niet de kerk, “creëert” de christen. Daarom mogen we niet accepteren dat de aspiratie om “over de schapen te heersen” een aanval op de vrijheid en verantwoordelijkheid van de gelovige voor God zelf betekent. De Bijbel is zo duidelijk dat gewone “stervelingen” zelf de essentie van de goddelijke boodschap kunnen begrijpen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen