VERLOPEN NON OF MORGENSTER VAN DE HERVORMING?

Vreugde en pijn…

Het moet de trouwe Katharina veel pijn gedaan hebben, de felle kritiek en het smerige venijn dat uit alle oorden van de wereld naar haar toegeslingerd werd.

Eens, toen ze nog niet zo heel lang getrouwd waren, was Luther hard ziek, zelfs zo erg dat hij dacht te gaan sterven.

Op dit ziekbed zijn de beste troostwoorden voor Käthe gesproken. "Mijn allerliefste Käthe, jij bent mijn wettige vrouw; dat staat vast. Daaraan mag jij nooit twijfelen. Laat de goddeloze wereld zeggen wat zij wil. Wend je tot het Woord van God en houd daaraan vast." Het huwelijk van Luther en zijn Käthe is een zeer gelukkig huwelijk geweest. Eén en twintig jaar heeft het mogen duren.

Luther heeft van zijn vrouw gezegd: "Zij heeft mij in staat gesteld om mijn levensopdracht te vervullen.".

Wie was de vrouw die aan de zijde van een zo groot man als Maarten Luther leefde…?

Dr. Maarten zelf noemde haar eens in een brief: "Allerheiligste vrouwe Doktorin…." Op een andere keer: "Mijn lieve heer Käthe".

En wat denkt u van het volgende:" Die geleerde vrouw, mijn gulhartige huisvrouw, mijn innig geliefde huisvrouw…."

De afkomst van Katharina…

Katharina van Bora is op 29 februari 1499 in Lippendorf geboren. Haar ouders waren van adellijke afkomst, maar heel erg verarmd. Haar moeder overleed toen zij nog maar vijf jaar was.

Met haar negende jaar heeft haar vader haar mee genomen naar een klooster in Nimschen….en haar daar gelaten. Daar heeft zij in alle eenzaamheid de volgende vijftien jaar van haar leven doorgebracht. Vaak begon haar dag 's morgens om kwart voor twee. Lange uren van gebed en verplichte rustperioden, met daarnaast een heel ijverige studie, afgewisseld met hard werken, vormden het leven van de jonge non.

Om acht uur 's avonds moesten de nonnen naar bed.

Mannen werden in dit klooster niet toegelaten, daardoor moesten de nonnen ook al het zware werk doen, zowel binnen- als buitenshuis. De tuin, de vruchtbomen, de wegen en paden moesten onderhouden worden.

De duizenden pelgrims die op de feestdagen kwamen, moesten ontvangen en verzorgd worden.

De studie was een lichtpuntje in het bleke bestaan van Käthe. Zij studeerde onder meer: Latijn, wiskunde, grammatica, rekenkunde, welsprekendheid, sterrenkunde en muziek. Deze gedegen opleiding is haar later heel goed van pas gekomen toen zij vaak gastvrouw was voor allerlei hooggeplaatsten en studenten.....

Dr. Maarten de oorzaak van een grote rel….

Op een goede dag is er opwindend nieuws doorgedrongen achter de dikke muren van het klooster waarin Käthe woonde: 'n monnik, genaamd Maarten Luther, is openlijk ten velde getrokken tegen allerlei wanpraktijken die ingeslopen zijn in de Rooms-Katholieke Kerk. Hij heeft ook protest aangetekend tegen "de schanddaden van ouders die hun kinderen levenslang achter kloostermuren laten wegsluiten". De belofte van getrouwheid die alle nonnen hebben afgelegd, heeft hij ongeldig verklaard, omdat zij dit niet uit eigen vrije wil hebben gedaan.

Toen Katharina dit hoorde heeft ze onmiddellijk naar haar vader geschreven en gevraagd of hij haar wilde toestaan om het klooster te verlaten. Toen hij weigerde heeft zij samen met acht andere nonnen besloten om uit het klooster te ontsnappen. Met de hulp van een van de leveranciers van het klooster, verlieten zij in de Paasnacht van 1523 het klooster en sloten zich aan bij Luther te Wittenberg.

Deze daad heeft zeer grote opschudding veroorzaakt. Katharina, de gangmaakster, is gebrandmerkt als 'verlopen non','en door vrijwel iedereen werd zij als een maatschappelijk uitvaagsel gezien.

De doodstraf was alleen zwaar genoeg voor de man die geholpen heeft om deze daad te doen gelukken.

Luther heeft ten volle de aansprakelijkheid aanvaard voor deze jonge meisjes. Op 12 april 1523 laat hij een stuk drukken met de titel: "Reden en verduidelijking waarom maagden, God zij dank, het klooster mogen verlaten".

Ijverig is hij aan de gang gegaan om vooralle meisjes een huwelijkspartner te vinden, en het is hem gelukt ook. Alleen Katharina was hiervoor niet te vinden. Na twee jaar was zij nog steeds ongetrouwd. Op een dag heeft zij tegen een vriend van Luther gezegd dat zij niet tegen haar zin in het huwelijk wilde treden, maar als Maarten Luther haar zou vragen om te trouwen, dan zou zij niet ongenegen zijn om in te stemmen.

Een verbaasde Luther valt voor de liefde….

Dit verkapte huwelijksaanzoek heeft doktor Maarten verbaasd. Om welke reden zou zij belang in hem stellen? Hij was oud genoeg om haar vader te kunnen zijn (hij was ongeveer zestien jaar ouder). Verder is de zo zeer gevreesde pauselijke ban over hem uitgesproken en hij is als 'ketter' vogelvrij verklaard. Hij bezit niets. Waarmee zal hij een vrouw onderhouden?

Toch ziet hij Käthe daarna met andere ogen. Hij hoort dat Erasmus haar beschreven heeft als" 'n wonderlijk lief meisje". Koning Christiaan de tweede heeft haar een gouden ring gegeven. En bovendien vertellen de mensen dat de rector van de universiteit van Wittenberg haar om haar hand heeft gevraagd.

Luther gaat nadenken….hij heeft bijna geen tijd om aan zichzelf te denken en voor zichzelf te zorgen… Er wordt verteld dat Luther het laatste jaar voor zijn huwelijk zo hard gewerkt heeft dat hij zelfs nooit tijd genomen heeft om zijn bed op te maken.

Er was ook nog iets anders dat Luther aan het denken zette; hij was een voorvechter om toe te laten dat monniken en nonnen gingen trouwen. Door zelf in het huwelijk te treden, zou hij zijn standpunt duidelijk bevestigen.

Zo gebeurde het dat Luther en Katharina op 13 juni 1525, in alle stilte in het huwelijk bevestigd werden. Slechts de schilder Cranach en zijn vrouw, een rechtsgeleerde en twee predikanten waren bij de plechtigheid aanwezig. Enkele dagen later heeft Luther aan een paar vrienden zijn huwelijk bekend gemaakt en hen uitgenodigd voor een bruiloftsmaal. Met de hem eigen humor voegde hij aan de brief toe: "God heeft mij, terwijl ik met totaal andere dingen bezig was, opeens in het huwelijk geworpen."

Het gezin van Käthe….

Luther bleek een 'gezinsman' te zijn….nooit heeft hij een geheim gemaakt van zijn liefde voor zijn vrouw en kinderen. Talrijke brieven van vrienden en familie getuigen hiervan. Zijn Käthe deed voor hem niet onder. Ook voor haar was het gezin de thuishaven, de plaats om samen te zijn, samen God te dienen en te loven. Met groot genot hebben zij samen met de kinderen gespeeld, Kerstfeest gevierd, muziek gemaakt, en alles gedaan wat in een gezin maar vreugde kan geven.

Het sombere oude klooster dat omgebouwd was tot hun woning heeft vaak het gezang en gelach gehoord van mensen die samen gelukkig waren. Luther zei altijd dat de duivel bang was voor zang en muziek waarin God verheerlijkt wordt.

Het leven van moeder Käthe is evenwel niet alleen vreugde en muziek. Er zijn ook veel zorgen in het gezin van dr. Maarten. Het is waar dat hij een bijzondere zin voor humor had, maar hij had ook steeds weer heel diepe vlagen van depressiviteit. Haar leven is een leven aan de zijde van een man die grote daden mocht verrichten in Gods'Koninkrijk, maar die anderzijds diep gehaat werd en tot in de hel verwenst door zijn eigen kerk. Dit is voor moeder Käthe een grote zorg geweest.

Luthers huwelijk was een daad waarmee hij zich de argwaan van de hele Rooms-Katholieke Kerk van die dagen op de hals haalde.

Hij heeft dat zelf goed begrepen. Enkele dagen na de huwelijksplechtigheid schreef hij aan een vriend: "Ik heb mij door in het huwelijk te treden zo verachtelijk gemaakt, dat ik hoop dat alle engelen nu lachen en de duivelen wenen."

De beruchte vrouwenmoordenaar Hendrik de Achtste, van Engeland riep uit:" Dit is bloedschande, Luther verkracht een door God geheiligde".

Veel kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders waren het erover eens dat uit dit huwelijk de Antichrist geboren zou worden.

Een middeleeuwse profeet had immers voorzegd dat die geboren zou worden uit de verbintenis tussen een meinedige non en een weggelopen monnik.....

Ziehier,....hier is dat paar.....!

Heel bijzonder zijn de vele voorvallen van ernst en humor die door elkaar liepen en waar wij vaak geen raad mee zouden weten. Moeder Käthe kon het aan, wist er mee om te gaan. Zij bestrafte hem bijvoorbeeld niet toen hij eens een heel boute uitdrukking deed na een ziekbed van zijn vriend Melanchton. Luther had vurig voor zijn schijnbaar stervende vriend gebeden…. en het wonder gebeurde: hij werd beter! Toen Käthe met haar man sprak over deze wonderbaarlijke genezing heeft Luther gezegd: " De Heere moest wel helpen, want ik heb een hele zak vol van Zijn beloften over genezing aan Zijn voeten uitgeschud" (….Over geloof gesproken!).

Op een andere keer moest Käthe het hele huis met bezemen keren….een afvaardiging van de paus zou hem bezoeken. Vroeg op die ochtend heeft Luther de barbier laten komen voor zijn baard en haren…. alles moest klaar zijn. Moeder Käthe was onder zulke omstandigheden een bijna volmaakte gastvrouw, die ook de taal van de kerkelijke groten sprak.

Rumoerig en zonder veel rust is haar leven geweest naast deze grote man die heel zijn leven mocht geven in de dienst van zijn Zaligmaker.

Het was ook moeite en verdriet…

Dat heeft eens Salomo gezegd….moeder Katharina heeft het ervaren.

Hun leven was beslist niet alleen geluk, al was hun huwelijk dan zeer goed….en al verstonden deze twee elkaar opperbest.

Twee van hun vijf kinderen moesten zij aan de dood afstaan. Diep is de smart en het verdriet van deze moeder geweest. Ook de gezondheid van Luther zelf liet vaak te wensen over, ook daardoor waren er zorgen in het gezin. Tegen het eind van zijn leven verkeerde hij meerdere keren in diepe geesteloze kuilen van depressie. Altijd weer was het moeder Käthe die hem trachtte uit die moedeloosheid te verlossen. Heel bekend zijn de ongelooflijk wijze hulpmiddelen die zij hierbij gebruikte. Middelen waaruit duidelijk bleek hoe goed zij haar man kende, ook op het geestelijke vlak.

Op een dag, toen Maarten weer zo diep in de put zat, kwam Katharina in zwaar rouwgewaad de kamer binnen en ging voor hem staan. Zonder woorden. "Wie is er dood?" vroeg Luther verschrikt.

"Jouw God" was haar emstige antwoord…"God moet dood zijn, anders zou jij niet zo met je hoofd in je handen zitten."

In een andere moedeloze bui sloot Luthers vrouw de vensters van hun woning…"Wat doe je?" was Maartens vraag hierbij. En ook toen was haar antwoord: "God is dood". Heel haar leven heeft Käthe alle 'wolven' van de deur moeten keren….Er was nooit echt geld genoeg om te kunnen leven….Daarom kon het niet anders of Käthe moest 's morgens in alle vroegte al aan de slag voor hun koeien en andere dieren. Ze was boer, groenteman, tuinman en bloemenkweekster tegelijk. Ze moest deze produkten verkopen om in leven te kunnen blijven met hun kinderen.

Daarbij moest ze altijd klaar staan voor de ontelbare gasten en studenten en zwervers die bij Maarten Luther een thuis vonden. Mensen uit binnenen buitenland, tot hoogwaardigheidsbekleders van kerk en staat toe. Heel bekend is hoe hij altijd tegen nieuwe bezoekers zei: "Je moet dit maar voor lief nemen….de dappere gastheer is aan zijn vrouw gehoorzaam."

Toen van 1527 tot 1539 de pest heerste in Wittenberg is het huis van moeder Käthe in een waar hospitaal veranderd en toen de arts en zijn vrouw beiden aan de ziekte bezweken waren, heeft ze de vier weeskinderen in huis genomen, en onvermoeibaar de zieken verzorgd.

Het testament voor Käthe…

Gedurende de herfst van 1545 is Luther gevraagd om in een groot geschil tussen twee prinsen in Eisleben te bemiddelen. Moeder Käthe was heel erg bezwaard dat hij ging. Hij was ziek.

Luther wilde van haar bezwaren evenwel niets weten en ging. "Als ik verzoening tussen deze twee mannen kan bewerken, ben ik bereid te sterven", heeft hij tegen zijn vrouw gezegd. "Bovendien, God kan elke dag wel tien nieuwe Maarten Luthers opwekken".

Hij heeft het geschil beslecht maar tijdens de gesprekken was hij reeds onwel en enkele uren later overleed hij….Een strijder in Gods Koninkrijk…een liefhebbende man…een trouwe vader….

In zijn testament (waarin niet veel schatten te vermaken waren) stond: "Vertroost mijn Käthe…. Zij heeft mij vreugde gegeven. Zij heeft mij gediend… niet alleen als een goede vrouw, maar bovendien als een trouwe dienstmaagd". Voor Katharina brak een moeilijke tijd aan. Niets is meer hetzelfde. Haar aardse zon is ondergegaan. En bijna zes jaar na haar man sterft de trouwe moeder Käthe, na een leven vol zorgzaamheid en liefde….maar ook vol van spanning en verdriet.

De "morgenster van de Hervorming" is uitgedoofd….De gevluchte non….de wegloopster mocht thuis komen in het huis dat haar door de grote Meester was bereid…. Thuiskomen om nooit meer weg te hoeven uit dat Vaderhuis met zijn vele woningen.

Vrij naar: artikel uit "Die Kerkbode"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen