Niets kan haar glans verdoven

De SV is een historisch dokument. Ze heeft het theologische denken van ons Nederlandse volk mede gevormd en onze taal diepgaand beïnvloed.

Ze is de troost geweest van vele vromen, de kracht om stand te houden tegen de vijanden van ons volk als geheel en tegen de aanvechtingen van de duivel en van ons verdorven vlees.

Ze is tot stand gekomen vanuit een juist vertaalbeginsel nl. de oorspronkelijke tekst op de voet volgen, waarbij gestreefd werd naar een zo vlot mogelijk Nederlands, terwijl men er toch ook niet voor terugschrok om liever typisch Hebreeuwse of Griekse uitdrukkingen over te nemen dan zich te ver van de letterlijke tekst te verwijderen.

Ds. P. Beekhuis voegt daarbij als argument aan toe: De opdrachtgevers van de SV "stelden oprecht vrome en met de Heilige Geest gezalfde vertalers aan" (p. 151).

Ook met dat vertaalbeginsel ben ik het eens. Iemand die het Frans perfekt beheerst en er misschien een doctorstitel in heeft behaald, maar die geen gevoel heeft voor het eigenlijke poëtische element van een gedicht, moet niet proberen een Frans gedicht te vertalen. Dat moet een mislukking worden. Hij draait zulk een gedicht zonder meerde nek om. En als hij zou proberen het ook in het Nederlands op rijm te zetten, wordt het een belachelijke rijmelarij.

Hoe kan iemand dan de van de Geest doorademde woorden van de Schrift in een andere taal juist weergeven, wanneer hijzelf niets geen kennis heeft van en aan die Heilige Geest?

Een gedicht is geïnspireerd door de 'geest' van de poëtische kunst; daarom kan men het niet goed vertalen, wanneer men zelf geen deel heeft aan die poëtische inspiratie. De Bijbel is geïnspireerd door de Heilige Geest; hoe kan iemand dan die Bijbel juist vertalen, wanneer hij niets geen gevoel heeft voor die inspiratie van de Heilige Geest?

Toch zijn er grenzen aan dat laatste vertaalprincipe. Ik noem er enkele:

1. Iemand kan nog zulk een uitstekend dichter zijn, maar als hij het Frans niet of nauwelijks beheerst, kan hij een Frans gedicht nooit goed vertalen. Meestal neemt hij er dan een paar gedachten uit over, maar laat zich verder drijven door zijn eigen kunstzinnige fantasieën.

Daarom noemt ds. Beekhuis dan ook terecht als eerste beginsel dat de Bijbelvertalers de grondtaal goed moeten kennen.

2. Een tweede beperking ligt in het feit dat mensen, die door de Heilige Geest wedergeboren zijn, zondige mensen blijven, behept met het hardnekkige vlees dat zijn eigen begeren nastreeft.

Dat is ook een van de redenen waarom er zoveel kerkscheuringen zijn gekomen. Het is niet zo dat alleen wedergeborenen de kerk verlieten of erin achterbleven. Bij de verlaters zowel als bij de blijvers waren er (misschien evenveel) oprechte gelovigen. Maar dat vlees, ons arglistige hart. verduistert zo vaak ons denken.

En zo kan het gebeuren dat vrome vertalers, ondanks hun beste bedoelingen, toch ongemerkt hun eigen theologische meningen in de vertaling legden, terwijl de tekst die vertaling weerspreekt.

Als we dat element niet willen erkennen, gaan we de Statenvertalers een soort zondeloosheid toeschrijven zoals Rome die aan Maria toekent. En die vromen zouden de eersten zijn om tegen zulk een heiligverklaring van hen te protesteren, wanneer ze ervan zouden horen.

3. Een derde beperking is het verouderend taalgebruik. Woorden kunnen in de loop van de eeuwen een andere betekenis krijgen.

Zo betekende het woord "wijf" in de tijd van de SV gewoon "vrouw" (zoals nu nog het woord "Weib" in het Duits), maar in ons huidige Nederlands is het slechts een scheldwoord.

Ook de SV-uitgave van de GBS heeft daarom het antwoord dat Jezus op de bruiloft van Kana aan Maria geeft, niet vertaald met "Wijf, wat heb ik met u te doen?", maar met: "Vrouw, …"

Andere woorden die een heel andere betekenis hebben gekregen, heeft de GBS in de tekst laten staan, maar men heeft achterin een verklarende woordenlijst toegevoegd. Zo b.v. het woord 'onnozel'. Dat betekende in de tijd dat de SV tot stand kwam, "onschuldig". (Die betekenis is bewaard gebleven in het r.-k. feest dat de vermoorde kinderen van Bethlehem gedenkt, n.1. het feest van de "Onnozele Kinderen"). Maar als wij iemand onnozel noemen, dan bedoelen wij dat hij niet goed bij zijn verstand is. Is het dan juist dat de GBS in Hebr. 7:26 nog altijd heeft: "Want zodanig een Hogepriester betaamde ons, heilig, onnozel…"?

Bovendien, naarmate de tijd vordert en we verder komen af te staan van de taal van de SV, moet de verklarende woordenlijst achterin steeds groter worden. (De zogenaamde l ukker-uitgave van de SV heeft dergelijke woorden meteen in de tekst veranderd, zodat zij dus geen verklarende woordenlijst achterin heeft. Het is deze uitgave van de SV, die wij in IRS steeds gebruiken).

En komen we dan na enkele eeuwen niet hetzelfde verschijnsel tegen als de r.-k. Vulgaat-vertaling? Het Latijn van die Vulgaat was destijds een levende, gesproken taal. Maar thans kun je je die taal alleen maar eigen maken door grondige studie. Niemand die een van de talen spreekt die uit het Latijn zijn ontstaan nl. het Italiaans, Spaans, Portugees en Frans, verstaat meer het Latijn.

Deze r.-k. Vulgaat werd tot ongeveer 15 jaar geleden nog in de r.-k. liturgie gebruikt met als gevolg dat men toen die liturgie alleen maar kon volgen vanuit een vertaling.

4. Zo kom ik nog aan een andere beperking. Degenen die met de SV zijn opgegroeid, kunnen die taal misschien gemakkelijk verstaan. Maar voor hen die niet dat voorrecht hebben gehad, blijft het een grote moeilijkheid.

Vanzelfsprekend denk ik dan aan rooms-katholieken. In onze brochures die voor hen bestemd zijn, gebruik ik dan ook de r.-k. vertaling, maar raad hen wel dringend aan om daarnaast de SV te raadplegen, omdat die meer letterlijk en dus meer betrouwbaar is. En zijn we dan niet in overeenstemming met de Heere Jezus, die zo eenvoudig probeerde te spreken dat iedereen Zijn bedoeling kon begrijpen? Daartoe gebruikte Hij zelfs vergelijkingen uit het gewone dagelijkse leven.

5. We moeten als eerste vertaalbeginsel handhaven: weergeven wat er staat.

In een voortreffelijke bijlage die het Reformatorisch Dagblad heeft gewijd aan 350jaar SV, stond een artikel vandrs. M.J. Paul, waarin deze aantoonde dat opgrond van de voortgeschreden wetenschap bv. van de opgravingen, sommige woorden beslist anders moeten vertaald worden.

Zeker, het betreft slechts kleinigheden, maar als we desondanks blijven beweren dat de vroegere vertaling beter is, kan men onze wetenschappelijke eerlijkheid, onze integriteit, in twijfel trekken.

Drs. Paul: "Elke vertaling is mensenwerk en daardoor feilbaar. Maar het Woord Gods blijft in eeuwigheid".

Maar ook drs. Paul blijft de SV hoogachten en aanraden, en zo doen ook wij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen