LIEFDE tot in het graf

Hij heeft een tragisch leven gehad. In de eerste plaats omdat zijn theorieën, - op aandringen van Bernardus van Clairveaux - als ketters werden veroordeeld en zijn werken werden verbrand - en dat terwijl prof. van Elswijk erkent dat er geen echte ketterij door hem is verkondigd.

Vervolgens omdat hij als priester in het geheim was gehuwd met zijn leerlinge. Héloïse. (In die tijd werd zulk een huwelijk van een priester nog als geldig beschouwd). Héloïse was een nicht van kanunnik Fulbert van Parijs. Deze kanunnik liet daarop Abaelard ontmannen en mishandelde zijn nicht. Daarom liet Abaelard Héloïse intreden in een klooster. Prof. van Niftrik schrijft over hen in zijn boek opp. 177-179:

Hoezeer aarde en hemel bijeenhoren, hoezeer de ménselijke existentie, dit mijn leven hier, voleindigd wordt in de dood -, hoezeer het ,thuis'-komen allerminst dualistisch mag worden verstaan -, hoezeer in de eschatologische voleinding het aardse leven in God wordt verheerlijkt zónder aarde en aardse existentie ontrouw te worden -, weet ik nergens beter geïllustreerd dan door het verhaal over leven, dood en begrafenis van de grote middeleeuwer Abaelardus (1079-1142), met wie ik mij al jaren in grote liefde en verbondenheid bezighoud. Abaelard heeft zijn Héloïse (± 1100-1163 of 1164) hartstochtelijk liefgehad en zi) hem nog meer. Door de vreselijke verminking, die hem toegebracht is, worden zij gescheiden: beiden gaan het klooster in. Als Héloïse reeds lang abdis is van het door Abaelard gestichte klooster de Parakleet (5 of 6 kilometer ten zuiden van Nogent-sur-Seine, dat dan weer ten noord-oosten van Sens ligt, legt Abaelard haar dit gebed op de lippen: „Gij hebt ons verenigd, Heer, en Gij hebt ons gescheiden toen het U behaagde en op de wijze waarop het U behaagde. Heer, wat Gij genadig zijt begonnen, wil dat allergenadigst voltooien en wil hen, die Gij van elkander hebt gescheiden in de wereld, voor eeuwig met U verenigen in de hemel, onze Hoop, ons Deel, onze Verwachting, onze Troost, Heer, die gezegend zijt in eeuwigheid. Amen".

Dat gebed is verhoord. Als Abaelard gestorven is (1142), schrijft Pierre le Vénérable, de abt van Cluny (1092 of 1094-1156), een ontroerende brief aan Héloïse, waarin hij aan het slot zegt:

"Vereerde en zeer geliefde zuster in de Heer; hem met wie gij vroeger in het vlees verenigd waart en vervolgens verbonden door een band des te sterker omdat hij meer volmaakt is, namelijk de band der goddelijke liefde; hem, met en onder wiens gezag gij de Heer hebt gediend -, hem heeft Christus thans aan Zijn boezem genomen - in uw plaats - en als uw ander ik. Christus bewaart hem voor u om hem bij de wederkomst van de Heer, nederdalende van de hemel met de stem van de aartsengel en het geluid van de bazuin, u weder te geven door Zijn genade". Abaelard is ,thuis', bevrijd uit alle calamiteiten, die in het aardse leven zo rijkelijk zijn deel zijn geweest.

Hij keert echter ook - en dat is in ons verband van zo groot belang! - naar Héloise terug. De abdis van de Parakleet heeft Pierre le Vénérable, de abt van Cluny, om het lichaam van Abaelard gevraagd om het te kunnen begraven in de kapel van haar klooster, de Parakleet. Daar was Abaelard ,thuis'; daar hoorde hij te rusten: bij zijn school, zijn klooster, allermeest zijn vrouw, zijn geliefde. En tegelijk bij het altaar van de Heer! De abt wachtte tot half december 1142 om tijdens de lange nachten het lijk van Abaelard in het geheim te kunnen laten opgraven. Zelfheeft hij de stoet begeleid, die de stoffelijke resten van Abaelard naar de oevers van de Ardusson bracht. Héloise heeft Abaelard twintig jaren bi) zich. Als zij dan zelf sterft, wordt zij aan zijn zijde ter ruste gelegd. De kroniek van Tours vermeldt, dat Héloise de doodkist met de beminde wilde delen, en vertelt dan voorts, dat toen de dode Heloise in het geopende graf en de geopende doodkist van Abaelard werd neergelaten, deze, hoewel reeds twintig jaren dood, de armen ophief, uitbreidde, om haar te ontvangen en haar omvangende ze weer samensloot.

Vanzelfsprekend is dat een legende. Neen, dat is .historisch' zó niet gebeurd. Ondertussen biedt deze legende ons een dieper verstaan van de werkelijkheid dan de opsomming van historisch controleerbare feiten.

Abaelard en Héloise kwamen niet ,thuis' als van de aarde en het aardse leven bevrijde zielen. Zij kwamen ,thuis' met hun hele turbulente leven, vol verwijdering, smart, strijd en misverstand. In de dood en in het graf kwamen zij weer samen, deze beiden, door het leven zo smartelijk gescheiden. In de dood en in het graf verenigd, werden zij omvangen door en opgenomen in de genade van de Heer. Ik geloof de wederopstanding des vleses.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen