Voorheen priester, nu predikant van Waldenzenkerk

Drommen toeristen trekken dagelijks door de Italiaanse stad Florence. Weinigen weten dat Florence een bijzonder ”monument” kent: de protestantse waldenzengemeente van zo’n 200 zielen. ‘s Zondags luisteren zo’n honderd Florentijnse waldenzen in hun stijlvolle kerkgebouw –een voormalige anglicaanse kerk–naar een protestantse preek. Hun predikant, dr. Pawel Gajewski, werd in Polen uit rooms-katholieke ouders geboren. Hij is genaturaliseerd tot Italiaan en gereformeerd tot waldens. Opmerkelijk: een ex-Pool, opgeleid tot priester, die in Florence in vloeiend Italiaans de Bijbelse boodschap brengt.

Folklore

Op 3 mei 1965 wordt Pawel Gajewski in de stad Radomsko –hartje Polen– geboren. Waren zijn ouders streng rooms-katholiek? “Nee”, nuanceert Gajewski, “meer typisch Pools dan typisch rooms. Mijn vader was in zijn levensbeschouwing meer socialistisch dan kerkelijk. In Polen hoort het lidmaatschap van de Rooms-Katholieke Kerk eerder bij de folklore dan bij het geloof. Toen bijvoorbeeld in 1978 de Pool Karol Wojtyla tot paus Johannes Paulus II werd gekozen, waren de Polen nauwelijks geestelijk geraakt. Ze waren alleen maar gestreeld in hun nationale trots.”

Gajewski vertelt hoe hij als tienjarig jongetje traditiegetrouw zijn eerste communie deed, om vervolgens nooit meer in de kerk te komen. Thuis is er wel een Bijbel, maar die blijft dicht. Dat verandert als Pawel in de adolescentie in een ernstige identiteitscrisis verkeert en worstelt met vragen als: ”Wie ben ik?” en ”Wat is de zin van mijn leven?”. Niet door zijn vader noch door zijn moeder of een priester maar door een onverklaarbare drang aangespoord, leest Pawel Gajewski de Bijbel intensief. Hij begint bij Genesis, daarna neemt hij achter elkaar de eerste vijf Bijbelboeken door. Vervolgens leest hij kriskras: van Lukas naar Handelingen en weer terug naar het Oude Testament. Het boek Jesaja spreekt hem bijzonder aan, vooral Jesaja’s oproep tot bekering. Als Pawel Gajewski zijn gymnasiumdiploma haalt, wil hij naar het priesterseminarie. Hij gaat –op aanraden van de hoogleraren– daarna op universitair niveau theologie studeren. In 1991 verlaat hij Polen, om aan de beste opleiding in Rome zijn studie theologie te voltooien. In korte tijd beheerst hij het Italiaans. Ook in Rome blijft Gajewski aandacht voor Bijbelse exegese houden. Hij besluit een proefschrift te schrijven over “Het begrip bekering in Jesaja 1-39”. Aan de gedegenheid van zijn opleiding bewaart hij goede herinneringen. “Denk niet dat de beoefening van de theologie aan rooms-katholieke universiteiten onder de maat is. Integendeel, het theologieonderwijs dat ik genoot, was altijd van topkwaliteit”, aldus Gajewski.

Schokkende ontdekking

Na een verblijf van acht maanden in Rome komt Pawel Gajewski tot de schokkende ontdekking dat het rijke roomse leven bepaald niet geestelijk is, maar volop werelds, zij het met een kerkelijks sausje overgoten. “In Rome werd mij één ding duidelijk: wat ik rondom mij zie en wat mij als de officiële leer en praktijk van de Roomse Kerk wordt voorgehouden, is in tegenspraak met de Bijbelse vroomheid.” Pawel Gajewski komt in een theologische crisis terecht die overgaat in een existentiële, ethische crisis. Terugkijkend op deze heftige periode zegt hij: “Ik begon mij af te vragen: Is het wel eerlijk in zo’n kerkelijk systeem priester te worden, terwijl je weet dat het afwijkt van de Bijbel? Mijn collega-seminaristen wisten wel dat hun levenswandel niet deugde, maar dachten desondanks geschikte priesters te kunnen worden. Ik kon dat echter niet.”

Pawel Gajewski heeft serieus overwogen het klooster in te vluchten. Hiernaast blijven nog twee oplossingen over: of de Roomse Kerk van binnenuit hervormen, of deze vaarwel te zeggen. Om de innerlijke verwarring de baas te worden, vraagt Gajewski zijn bisschop om een sabbatsjaar, zodat hij een afgewogen beslissing kan nemen. Inmiddels heeft hij grote sympathie opgevat voor de progressieve rooms-katholieke volksbeweging “Wir sind Kirche” in Oostenrijk en Duitsland, vergelijkbaar met de Acht Mei Beweging in Nederland.

Open brief

Na het sabbatsjaar verdedigt Pawel Gajewski zijn proefschrift over Jesaja. Nu moet hij toch echt een knoop doorhakken. De kersverse doctor Gajewski, die inmiddels met het protestantisme en evangelisch getinte protestantse groeperingen in Italië heeft kennisgemaakt, besluit over te gaan tot het protestantisme.

“Ik besefte dat ik niet zomaar adieu kon zeggen, maar dat ik mijn beslissing moest verantwoorden. Ik schreef een open brief van drie kantjes en verstuurde die in 1998 aan mijn bisschop en al mijn rooms-katholieke vrienden. Nooit heb ik van mijn bisschop of de kerk enige officiële reactie ontvangen. Voor mij is het zeer teleurstellend dat ik tot op dit moment geen enkele mondelinge of schriftelijke reactie heb gekregen. Omdat ik het kerkelijk recht ken, weet ik dat ik officieel door de Rooms-Katholieke Kerk moet zijn geëxcommuniceerd. Iedere rooms-katholiek die openlijk overgaat naar een protestantse kerk wordt gezien als ketter, afvallige of scheurmaker en wordt volgens de zogenaamde ”latae sententiae” (automatisch in werking tredende excommunicatie) geëxcommuniceerd. Ik weet dat canon 1364 paragraaf 1 van de latae sententiae in werking treedt voor iedere afvallige van het geloof, ketter of scheurmaker die zich onttrekt aan het pauselijk gezag. Deze maatregel moet echter wel schriftelijk aan de betrokkene worden meegedeeld. Dat is bij mij nooit gebeurd.”

Tweede studie theologie

Gesteund door een baptistengemeente in Napels begint dr. Pawel Gajewski aan zijn tweede studie theologie, aan de Protestantse Theologische Faculteit in Rome. In die tijd ontstaan intensieve contacten met het studiecentrum van de waldenzen in Torre Pellice. Na zijn doctoraalscriptie over de dialogische theologie van de jood Schalom Ben-Chorin en Martin Buber begint Gajewski aan zijn tweede proefschrift. Ditmaal geen Bijbelexegese, maar een dogmatische, historische studie over de verschillen tussen waldenzen en rooms-katholieken. “Door mijn overgang naar het protestantisme had ik er behoefte aan om de verschillen tussen de waldenzen en de Rooms-Katholieke Kerk eens goed te bestuderen.” Later publiceert Gajewski vele boeken, soms in samenwerking met andere auteurs, over Calvijn en over ethische vraagstukken. Evenals kerkhistorische uitgaven met titels als “Cattolici e Valdesi” (Katholieken en waldenzen) en “Dispute con Roma”, over de brandende verschillen tussen protestanten en rooms-katholieken.

Afgelopen zondag bezocht ik uw kerk. U preekte over “Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde.” U stelde dat het heil alléén in Christus is en dat hier het enige mandaat voor de zending ligt. Hedendaagse waldenzen zijn nogal oecumenisch. Waar staat u? Bent u calvinist? Barthiaan? Of vrijzinnig?

”Natuurlijk spelen Calvijn en Barth een rol in mijn leven. In het Calvijnjaar 2009 heb ik heel wat Calvijnconferenties in Italië georganiseerd. Ik ben met Calvijn verbonden, maar niet zo radicaal als de waldenzen vroeger. Ik heb Calvijn en Karl Barth los van elkaar verwerkt. Ben ik liberaal? Dat ligt eraan hoe je ”liberaal” definieert. Ik ben in ieder geval geen fundamentalist. Theologie is nooit statisch, omdat oude waarheden altijd vertaald moeten worden naar het heden. In de trant van ”theologia reformata semper reformanda” (gereformeerde theologie moet continu worden gereformeerd) ben ik tegelijk liberaal én strenggereformeerd.”

Onderschrijft u de geloofsbelijdenis van Nicea? Hoe ziet u Jezus Christus?

”Ik geloof dat Jezus God is. In die zin ben ik niet vrijzinnig. Het heil ligt in Christus, dat heb ik ontdekt. Jezus Christus is transparant: in en door Hem zie ik de hemelse Vader, en de Heilige Geest is altijd tussen ons in. In die zin ben ik trinitarisch.”

Hoe staat u nu tegenover het rooms-katholicisme?

”In die eerste tijd na mijn overgang was ik erg antirooms-katholiek en polemisch. In mijn ogen moest iedereen protestants worden. In mijn eerste gemeente op Sicilië bestonden nog scherpe tegenstellingen. In mijn tweede gemeente, midden in de waldenzenvalleien, ontdekte ik dat rooms-katholieken en protestanten vredig en harmonieus naast elkaar leefden en dat er tussen de dominee en de priester een oprechte vriendschap bestond. Vanaf die tijd ben ik milder. Ik ben echt blij dat ik uit de Rooms-Katholieke Kerk ben vertrokken. In de Rooms-Katholieke Kerk is er officieel geen vrijheid, al doen pastoors en priesters vaak wat zij willen. Als predikant en als docent ben ik vrij om te zeggen wat ik wil.”

Probeert u rooms-katholieken te overtuigen?

”Vanaf 2007 ben ik predikant in Florence en sindsdien kwam ik ook in gesprek met joden en moslims. Door zo’n interreligieuze dialoog bemerk je dat de verschillen met joden en moslims groter zijn dan die tussen protestanten en rooms-katholieken. Zodoende ging ik rooms-katholieken toch meer als medechristenen zien. Natuurlijk, in Italië is het rooms-katholicisme vermengd met volksdevotie, noem het bijgeloof. De Italiaanse priesters beseffen dat ook wel. Binnen de Roomse Kerk wordt hierover veel strijd gevoerd.”

Bent u getrouwd?

”Altijd, ook toen ik nog rooms-katholiek was, heb ik het verplichte celibaat onzinnig gevonden. Toen ik predikant werd, was voor mij uiteraard de weg vrij om een huwelijk aan te gaan. In 2004 ben ik getrouwd. Ja, voor mij was dat echt een belevenis. Ik kan wel zeggen dat ik twee grote ontdekkingen heb gedaan. Allereerst dat een gelovige met God een zeer persoonlijke en diepe relatie heeft. Maar vervolgens ontdekte ik ook dat zo’n unieke en diepe relatie ook mogelijk is met een mens: je eigen vrouw. Momenteel hebben wij geen kinderen, maar hopelijk komen die nog.”

Zie ook:

www.chiesavaldese.org

(ook in het Engels) en

www.renzeevangelica.org

(voor een breed aanbod van protestantse – in de zin van niet-rooms-katholieke – kerken in en rondom Florence).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen