IRS cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van IRS te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van IRS.

Bekijk het origineel

HET WOORD VAN GOD IN ZAÏRE

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

HET WOORD VAN GOD IN ZAÏRE

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wat hebben we de laatste maanden in de pers veel kunnen lezen over Zaïre en over Kabila die uiteindelijk Mobutu uit het zadel wipte. Verschrikkelijke beelden van armoede, honger, chaos en oorlogsgeweld bereikten ons via de media.

In dit artikel komen echter andere zaken aan de orde. Hoe is het met de kerk in het land dat tegenwoordig Congo heet?

Ds. A.J. Krol uit Gorinchem, die werkzaam is bij Agapè en Zaïre bezocht en zelfs les gaf aan een theologische school in Kinshasa, schrijft over de miljoenen mensen die de roomse kerk hebben verlaten, over de snelle stijging van de invloed van de Islam, maar ook over de groei van de Bijbelstudiegroepen en de grote luisterdichtheid van de evangelische radiozender Sango Malamu (Goed Nieuws).

Een belangrijk artikel over een land dat Deo Volente ook voor de I.R.S. wel eens een belangrijk land zou kunnen worden.

herleving

Een tijd van herleving. Niemand had het voorzien. Opeens was het zover. Abbé Lufuluabo was de grote inspirator. Hij was gegrepen door de Bijbel. Vanaf 1986 hield hij bijbelstudiebijeenkomsten. De mensen werden aangezet tot persoonlijke bijbelstudie. Overal ontstonden bijbelgroepen, vooral in de stad waar Lufuluabo woonde: Mbuji- Mayi. Er kwamen gebedssamenkomsten. Tienduizenden, en al snel zelfs miljoenen, werden door deze beweging geraakt. Voor velen was het voor het eerst dat ze de boodschap van redding door genade alleen hoorden. Velen bestudeerden voor het eerst van hun leven Gods Woord.

roerige dagen

Het waren roerige en bewogen dagen. De president (beter: dictator) Mobutu had geprobeerd de kerken naar zijn hand te zetten. De rooms-katholieken waren traditioneel al erg beïnvloed door de staatsmacht. De grote sekte van de Kimbanguïsten had in haar hoofdbestuur slechts aanhangers van de president. Hun sociale emancipatie moesten ze duur betalen met verlies van vele vrijheden. De verdeelde groep protestanten werd op last van de president verenigd in de Église du Christ au Zaïre. De top bestond uit regeringsgetrouwe leiders. Deze verheerlijkten Mobutu in het openbaar als de door God gezonden Mozes voor hun land! Het was de bedoeling van de overheid door een gecentraliseerd bestuur haar macht over de kerken te vergroten. Andere kerken (los van de erkende kerken) werden niet geaccepteerd. Al gauw dreigde deze geestelijke onderworpenheid de kracht van de verkondiging te ondergraven.

uitredding

Maar er kwam uitredding en wel van twee kanten. Ten eerste werden vanaf eind jaren zeventig twee groepen binnen het protestantisme erg sterk: de Bible League en Campus pour Christ. Deze benadrukten het belang van bijbelstudie, gebed en evangelisatie. Er kwam een beweging van honderdduizenden toegewijde gelovigen op gang. Aangezien deze groepen konden opereren binnen het raamwerk van de Verenigde Kerk, werd hen niets in de weg gelegd. Wel was er wrijving met de kerkleiding, die de invloed van deze bewegingen wel wat erg groot vond. De vrijzinnige theologische stellingname van sommigen kwam onder kritiek te staan. De formele vorm van kerkzijn, met weinig nadruk op het persoonlijke geestelijke leven en weinig invloed van de 'gewone gelovige' stond onder druk.

charismatisch

Aan rooms-katholieke zijde (heel belangrijk in een land waar men tot voor kort meende dat ruim de helft van de bevolking rooms was) kwam de herleving vanuit charismatische kring. Voorman was de reeds genoemde Lufuluabo. Mogelijk kun je in deze herleving ook een massaal protest zien van de bevolking tegen de politieke onderdrukking en geestelijke onmondigheid. Niemand had kunnen verwachten dat deze roomse tegenhanger van bewegingen in het protestantisme zou ontstaan.

Wat schrijf ik? Rooms? Dat was nu net het punt waar de spanning het grootste werd. De bisschoppen van Zaïre (zoals de Democratische Republiek Congo toen nog heette) besloten al na twee jaar dat deze beweging een interne bedreiging voor het voortbestaan van de Rooms-Katholieke Kerk vormde. Té bijbels. Té invloedrijk. Téveel macht in handen van 'leken'.

Na dringende instructies vanuit het Vaticaan kwam er al in 1988 een pittige reactie. Deze beweging mocht voortbestaan, mits ze de Mariaverering sterk zou bevorderen (wat tot dan toe wat terzijde was geschoven) en uitdrukkelijk loyaal zou zijn aan paus en bisschoppen, dus aan het kerkbestuur. Niet het geweten, niet de Bijbel, maar het kerkelijke gezag is de hoogste instantie in geloofszaken. Dat is een typisch rooms standpunt. Om de 'integratie' te bevorderen werd abbé Lufuluabo gedwongen overgeplaatst naar Rome, waar hij tot op de dag van vandaag verblijft. Men meende met uitschakeling van de voorman, deze geestelijke miljoenen-beweging tot staan te kunnen brengen.

tegenstand

De hevigste tegenstander van Lufuluabo was de aartsbisschop van Kinshasa: Utshudi. Onder de bevolking genoot deze man weinig respect. Hij is afkomstig uit de provincie Equateur, de provincie waar Mobutu vandaan komt. Men had het gevoel dat hij door de president naar die positie was geschoven, omdat hij op diens hand was. Dat was niet geheel terecht. Maar veel kritiek hoefde Mobutu van Utshudi niet te verwachten. Zelfs vlak voor de machtsovername door Kabila sprak Utshudi zeer diplomatiek, zonder zelfs maar voorzichtig afstand te nemen van een regime dat dood en verderf had gezaaid. (Ik heb tijdens een verblijf in Congo, vlak voordat Kabila Kinshasa innam, meerdere malen de kerkelijke leiders op radio en t.v. kunnen beluisteren). Utshudi wil een sterk centralistisch kerkelijk gezag. Liever een kerk zonder Bijbel, maar met "orde", dan één waar mensen meer naar God dan naar de bisschoppen luisteren.


De bisschoppen proberen elke protestantse invloed de kop in te drukken


Een tijd lang werd hulp verwacht van een andere aartsbisschop, die van de noordoostelijke stad Kisangani, monseigneur Laurent Monsengo. Kisangani is al meer dan een eeuw een protestants bolwerk en een zeer vrijheidslievende stad. Toen vanaf 1990 de grote Nationale Verzoenings Conferentie werd bijeengeroepen, werd Monsengo de voorzitter. Deze conferentie moest de partij van Mobutu en de oppositie onder leiding van Tshisekedi bijeen brengen. Ook moest het geschade vertrouwen in de regering weer hersteld worden. In 1990 durfde Monsengo duidelijke uitspraken te doen. Plotseling kwam er een golf van vrijheden. De kranten uitten openlijke kritiek op Mobutu, wat in geen jaren mogelijk was geweest. Maar al gauw werd Monsengo zelf het slachtonoffer van pressie vanuit het kamp van Mobutu. Tenslotte viel hij voor de verzoeking van corruptie, althans dat is de mening van velen. Om die reden heeft het huidige regime zijn paspoort ingetrokken, totdat blijkt of de aanklachten gegrond zijn.

geen respect

Inmiddels werd het respect voor de kerken er niet groter op. De kerkelijke leiders werden gezien als willoze collaborateurs van de gehate Mobutu. Maar de brede beweging, gestart door Bible League, Campus pour Christ en Lufuluabo was niet meer te stuiten. Zowel in protestantse als roomse kringen werd gezocht naar een kerk die in de eerste plaats naar de Bijbel wilde luisteren. Toen na 1990 bleek dat de macht van Mobutu begon te tanen, voelde men zich vrij eigen kerken op te richten. Zoiets was tevoren ondenkbaar geweest. Sommige bijbelstudiegroepen waren uitgegroeid tot honderden deelnemers en fungeerden reeds min of meer als kerk. Vele honderdduizenden, misschien zelfs miljoenen, zijn sinds 1990 overgegaan naar vrije kerken. Dit is een zeer massale beweging. Alleen al in de hoofdstad Kinshasa (ruim vijf miljoen inwoners) is het aantal leden van deze vrije kerken tot boven de tien procent van de bevolking gestegen.

nieuwe beweging

Er is ook een andere beweging merkbaar. Die zie je vooral in de kleinere steden en op het platteland. Daar zijn veel protestantse kerken nog duidelijk bijbels gericht. De vrijzinnige theologie van de theologische opleidingen (door de Wereldraad en haar partners onofferdersteund) is daar nog vrijwel nihil. In die gebieden is een groot deel van de door Lufuluabo begonnen beweging overgegaan naar de gevestigde protestantse kerken. Er wordt gesproken van wel meer dan een miljoen mensen die de grote R.-K. Kerk hebben verlaten. Maar ook binnen die kerk vind je nog steeds een grote belangstelling voor Bijbel en gebed onder de leden. De grote luisterdichtheid van de evangelische radiozender Sango Malamu (Goed Nieuws) is een teken aan de wand. Deze lokale zender bestrijkt een gebied van tachtig kilometer rond Kinshasa. Ze werd meer beluisterd dan de staatsomroep, zelfs wel vier keer zo veel. Ik heb wel wandelingen in Kinshasa gemaakt, waarbij ik over afstanden van honderden meters van huis tot huis merkte dat radio Sango Malamu aan stond.


Wie overgaat tot de islam krijgt gratis les, medische hulp


terug bij af

De Rooms-Katholieke Kerk van Zaïre is teruggekeerd op haar uitgangspunten. Ze vreest een verder verlies van invloed. Men wordt fel. De bisschoppen proberen elke protestantse invloed de kop in te drukken. "Je mag niet naar radio Sango Malamu luisteren!" Kortgeleden werd de protestantse studentengemeente de toegang tot het grote kerkgebouw op het universiteitsterrein ontzegd. Dat is een ramp, in een land waar bijna alles stuk is en geen zaal meer te vinden valt. Op vele manieren worden gegadigden gezocht voor de priesteropleidingen en het kloosterleven. Deze zijn sinds kort weer echt 'ouderwets' rooms, zoals een exkloosterling me toevertrouwde. Hij was zelf tot andere inzichten gekomen door het lezen van een boek van ds. Hegger. "Het roomse geloof is leeg. Het biedt geen hoop. De kerk neemt de plaats in van de Verlosser! Verkijk je daar niet op, beste broeder!" zei hij een beetje verwijtend in mijn richting.

snelle stijging van de islam

In de afgelopen tien jaar is het percentage protestanten gestegen tot boven de 35 procent. De Rooms-Katholieke Kerk verliest haar oudste rechten in het land. Ze vertegenwoordigt hooguit 45 procent van de bevolking, misschien zelfs maar veertig procent. Verder zijn belangrijk de Kimbanguïsten, die bijna tien procent van de bevolking vertegenwoordigen. Zij geloven dat hun stichter de lichamelijke verschijning was van de Heilige Geest. Animisten zijn er nog maar enkele honderdduizenden op een bevolking van meer dan vijftig miljoen. Maar het aandeel van de islamieten stijgt snel. Er worden met behulp van 'oliedollars' medische projecten en scholen opgezet, honderden! Wie overgaat tot de islam krijgt gratis les, eten en medische hulp. Dat spreekt de grote massa van zeer armen aan. Er is een strijd gaande in Zaïre om de ziel van haar inwoners. Oliedollars, pauselijke decreten, de nationale politiek en de Bijbel spelen alle een rol.

de Geest wint

Sommigen van mijn Zaïrese vrienden worden bijna lyrisch als ze het hebben over de 'dagen van Lufuluabo. Slechts twee jaar had hij om een groot vuur te helpen aansteken. "Wonderen en genezingen! Ik heb het met mijn eigen ogen gezien! Nauwelijks geletterde mensen hadden er alles voor over een Bijbel te bemachtigen. Waar je ook kwam in Mbuji-Mayi, overal spraken de mensen over het geloof!" Marcel, een politiek vluchteling, krijgt tranen in zijn ogen. Een ander beklaagt zich over het kille geestelijke klimaat van Nederland. "Toen de duivel Zaïre poogde te verscheuren, heeft de Geest gewonnen!" Ik denk dat het zo is. Er is nog steeds een miljoenen- beweging naar de Bijbel. Het land heeft intussen een andere naam, maar nog steeds klopt er hetzelfde hart.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 augustus 1997

In de Rechte Straat | 31 Pagina's

HET WOORD VAN GOD IN ZAÏRE

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 augustus 1997

In de Rechte Straat | 31 Pagina's