Op weg naar een gereformeerde kerk

De begraafplaats ligt pal aan een drukke verkeersader in Bielsko-Biała, een middelgrote stad in het Poolse Silezië. Als een oase van rust en een waarschuwing voor de gehaaste mensheid van de 21e eeuw. Het leven is eindig, de teksten op de zerken spreken ervan. Een stenen pad voert naar de lutherse kapel op het kerkhof, waar voorafgaand aan begrafenissen de rouwdienst kan worden gehouden.

Sinds enkele maanden is het kerkje ook de plaats van samenkomst voor een groepje van pakweg tien personen uit Bielsko-Biała en omgeving dat een gereformeerde prediking wil horen. Elke derde zondag van de maand gaat Tomasz Pieczko voor. De predikant van de gereformeerde kerk in Zelów en veldwerker van stichting In de Rechte Straat heeft er drie en een half uur rijden, enkele reis, voor over.

Het initiatief voor de gereformeerde erediensten werd genomen door de 51-jarige ingenieur Jacek Bartnik, oprichter en eigenaar van een bedrijf dat Italiaanse elektronica voor de chemische industrie in Polen aan de man brengt. De zakenman groeide op in zijn woonplaats Rybarzowice, een dorp op zo’n vijf kilometer afstand van Bielsko-Biała, maar zijn ouders kwamen uit Krakau, tot 1609 de hoofdstad van Polen. “In de tijd van de Reformatie was Krakau het centrum van het gereformeerde protestantisme in Polen, zoals Bielsko-Biała het bolwerk van de lutheranen werd. Hoewel ik rooms-katholiek ben opgevoed, heb ik me daardoor altijd gerealiseerd dat er meer is dan het rooms-katholicisme. Mijn ouders waren goed bevriend met een luthers echtpaar; ze gingen zelfs gezamenlijk op vakantie. Die openheid naar protestanten is in grote delen van Polen ondenkbaar.”

Zelfbewuster

De interesse in het protestantisme werd nog sterker toen hij in zijn jonge jaren overwoog naar Zuid-Afrika te emigreren. Hij ging zich verdiepen in de economische, maatschappelijke en kerkelijke situatie van dat land en ontdekte dat Zuid-Afrika kerkelijk het spiegelbeeld van Polen is. Terwijl in het Oost-Europese land het rooms-katholicisme al eeuwenlang dominant is, werd Zuid Afrika gestempeld door het gereformeerde protestantisme. Na de start van zijn eigen bedrijf, zo’n 25 jaar geleden, verdween de interesse in religieuze zaken. De uitbouw van de onderneming slokte hem volledig op. Het was de overgang van een vriend naar een lutherse gemeente, in 2007, die hem aan het denken zette. “Ik realiseerde me dat ik eigenlijk nergens meer bij hoorde.” Samen met echtgenote Jolanta (46) en hun jongste dochter ging hij, aanvankelijk incidenteel en later frequenter, de lutherse diensten in een buurdorp bijwonen. Na verloop van tijd sloot hij zich officieel bij deze gemeente aan. “Ons eigen dorp is volledig rooms-katholiek. Rybarzowice ligt net over de grens van de regio waar zo’n 8 procent van de inwoners luthers is, in Polen een ongekend hoog percentrage. Landelijk maken alle protestanten bij elkaar nog geen half procent van de bevolking uit. De lutherse kerkprovincie rond Bielsko-Biała is door de veelheid aan gemeenten zelfbewuster dan de lutherse gemeenten elders in het land. Je zou kunnen zeggen dat deze kerkprovincie als een kerk binnen de kerk fungeert.”

Soevereiniteit

Hoewel terugkeer naar de Rooms-Katholieke Kerk voor de ingenieur geen optie was, vond hij ook in de Lutherse Kerk van Polen niet wat hij zocht. Mede dankzij artikelen op internet ontdekte hij dat hij zich veel meer kan vinden in het gereformeerde gedachtegoed. “Vooral de nadruk op de soevereiniteit van God spreekt me aan.

En het besef dat het geloof een gave is die God je moet geven.” Met zijn opvattingen is Bartnik een eenling in zijn woonplaats, al ziet hij de reserves van de dorpelingen ten opzichte van de Rooms-Katholieke Kerk toenemen, onder meer door de seksuele schandalen. “Sommige mensen willen niets meer van religie weten, anderen staan open voor de boodschap van protestantse kerken. Ze vinden het ook mooi dat gemeenteleden daar meer invloed hebben. Tegelijk schrikt dat af. Invloed veronderstelt het dragen van verantwoordelijkheden binnen de kerk als gewoon gemeentelid. Dat is voor rooms-katholieken in Polen totaal onbekend.”

De zakenman belegt de gereformeerde samenkomsten in Bielsko-Biała bewust in een kerkje, ook al ligt dat wat buiten het centrum, en niet in een zaaltje. “Voor rooms-katholieken komt de boodschap op de tweede plaats. Het gaat om wat je ziet. Mensen die ergens in een zaaltje samenkomen, beschouwen ze per definitie als een sekte.”

Gereformeerde kerk

De inwoner van Rybarzowice heeft financieel de mogelijkheid om via kranten en andere kanalen bekendheid te geven aan de diensten, maar dat doet hij niet. Om oppositie vanuit de Lutherse Kerk te voorkomen. “We willen niet de indruk wekken dat wij leden van hen af proberen te troggelen. Via persoonlijke contac-ten attenderen we mensen op de diensten.

De Lutherse Kerk is in deze streek nog altijd behoorlijk conservatief, maar ook hier nemen de liberale invloeden toe. Een deel van de gemeenteleden is daar ongelukkig mee. Wellicht kunnen wij deze mensen van dienst zijn.”

Vanuit zijn zakelijke inslag denkt Bartnik al na over het organiseren van diensten in andere plaatsen, om zo mogelijk op termijn ook daar lokale gereformeerde kerken te stichten.

Daarbij kan volgens ds. Pieczko gebruik worden gemaakt van de Poolse wetgeving. Daarin is voor de traditionele protestantse kerken de relatie tussen kerk en staat vastgelegd, en staat beschreven waar hun gemeenten zijn te vinden. De gereformeerde kerk in de zestig kilometer verderop gelegen stad Katowice bestaat in werkelijkheid al jaren niet meer, maar op papier nog wel. Reactivering van deze gemeente is relatief eenvoudig. Naar Poolse maatstaven is Bielsko-Biała een voorstad van Katowice..

Antwoorden

Jolanta volgt haar man gehoorzaam, ondanks haar lidmaatschap van het bekende lutherse koor Graduale in Bielsko-Biała. Problemen verwacht ze niet door de kerkelijke activiteiten van haar echtgenoot. Ondanks zijn gereformeerde sympathieën werd hij recent herkozen tot voorzitter van de protestantse school met een bestuur dat voor het overige uit lutheranen bestaat.

Ook als die gereformeerde kerk in Bielsko-Biała er komt, kan mijn vrouw gewoon in het koor blijven zingen”, lacht Bartnik.

“Laten we nuchter zijn, we zijn nu met ongeveer tien mensen. Dat is geen bedreiging voor de lutherse gemeenten. Bovendien zijn de contacten prima. Typerend is dat we de kapel gratis mogen gebruiken. Verontruste lutheranen zijn vanzelfsprekend hartelijk welkom in onze diensten, maar ik hoop dat de groei vooral vanuit de Rooms-Katholieke Kerk komt. Wij hebben een boodschap die antwoorden geeft op de vragen van veel rooms-katholieken.”

De auteur bezocht Bielsko-Biała in het kader van de visitatiereis van IRS aan Polen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen