Lessen uit de geschiedenis

In het jaar 1555 waren er in het koninkrijk Frankrijk maar vijf gemeenten van de Hervorming naar Geneefse snit, dat wil zeggen met niet alleen een predikant als voorganger maar ook een presbyteriaal gevormde kerkenraad. Zeven jaar later waren er in Frankrijk niet minder dan 2000 zulke gemeenten. In die tijd, om precies te zijn in mei 1559, vond de eerste Spaanse ketterveroordeling door de inquisitie plaats: van de leden van de protestantse gemeente van Valladolid. Er zouden meer veroordelingen tot de brandstapel volgen (september 1559, Sevilla; oktober 1559, Valladolid; december 1560, Sevilla). Vooral de gemeente van Sevilla was belangrijk. Meer dan 800 mensen zouden daar worden vervolgd vanwege ketterij. Met andere woorden zou je kunnen stellen dat Frankrijk in 1555 waarschijnlijk maar drie protestantse gemeenten meer had dan Spanje. Doorgaans houdt men nauwelijks rekening met dit gegeven wanneer men spreekt over Spanje en de Hervorming.

Hiermee in verband komt direct de vraag: Wat veroorzaakte het verschil tussen het-lot van de Reformatie in deze beide landend Laat het duidelijk zijn dat het ons niet gegeven is onderzoek te doen naar de voornemens van de Heere, Die de geschiedenis bestuurt naar Zijn heilige plannen P e u t . 29:29). Het is ook niet aan ons om nu uitvoerig in te gaan op de politieke factoren, die ongetwijfeld van invloed waren op het mislukken van de Hervorming in Spanje. Wat we echter wel kunnen doen, is in het kort enkele van de factoren signaleren die beslissend bleken op kerkelijk terrein. In de jaren twintig van de zestiende eeuw waren de ontwikkelde klasse van edelen en ook belangrijke sectoren van de kerk sterk gecharmeerd van de persoon van Erasmus. Het humanisme van Erasmus zou de "gulden middenweg" zijn tussen enerzijds de kerk van de pausen en anderzijds de Reformatie, die sterk begon op te komen in Duitsland en enkele Zwitserse kantons. We moeten niet vergeten dat de troepen van keizer Karei V in 1527 Rome innamen. Ook is het een feit dat de keizer zich omringde met politieke en kerkelijke personen die er van verdacht werden te sympathiseren met of zelfs banden te onderhouden met het "erasmianisme". Zodoende werd in Spanje in de periode van 1530 tot 1550 een erg schimmig onderscheid gemaakt tussen de volgelingen van Erasmus, de "verlichten" (mystici), en de hervormingsgezinden of protestanten.

De situatie in Frankrijk is niet eens zo verschillend van de Spaanse, vooral niet wanneer we de zogeheten evangelische beweging binnen de Rooms-Katholieke Kerk in ogenschouw nemen, die in gang gezet werd door de Franse humanist Jacques Lefèvre d'Étaples. De overeenkomsten met de rol die het erasmianisme in Spanje gespeeld heeft, zijn te zeer in het oog springend om ze niet op te merken.

Is er ook maar enige factor aan te wijzen, iets wat er in de Franse situatie wel was terwijl het in Spanje ontbrak, die kan hebben bijgedragen aan het wel heel verschillende lot van de Hervorming in beide landend Laten we er een aanwijzen: In 1544 publiceert Calvijn vanuit Genève het geschrift dat bekend geworden is als "Verontschuldiging voor de nicodemieten" (Excuse a Messieurs les Nicodemites; Opera Calvini, Dl. 6). Daarin sommeert de Franse hervormer al diegenen die zich aangesproken weten door het christelijke humanisme te breken met de vormen en gewoonten waardoor zij binnen de paapse kerk werden gehouden, en zich openlijk uit te spreken voor de Hervorming. En dat is nu juist wat in Spanjfe ontbrak. Om wat voor reden dan ook werd er niet gebroken met de vormen waarin men gevangen zat, waardoor het niet kwam tot een kerkelijke reformatie. Hoe zouden we nü een brief moeten redigeren aan het al zo'n 460 jaar in Spanje heersende gemakzuchtige nicodemietendomt?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen