Een gereformeerd geluid in Poznan Andrzej Polaszek: „Ik geloof in de overwinning van het Evangelie"

Zoals vrijwel elke Pool groeide Andrzej Polaszek (29) op in een rooms-katholiek gezin. Al jong had hij het verlangen om priester te worden. Iedereen in zijn omgeving was ervan overtuigd dat het ook zo ver zou komen. De jonge Pool was niet de enige in zijn vriendenkring met dit ideaal. De priester van het dorp oefende met zijn wekelijkse onderwijs aan een groep pubers binnen de parochie grote invloed uit. „Hij had sterk reformatorische opvattingen, maar daarvan waren wij ons absoluut niet bewust. Keer op keer benadrukte hij dat de Bijbel de hoogste autoriteit is en dat de verlossing van de zonde een werk is van God alleen. Wij meenden dat hij daarmee de klassieke rooms-katholieke theologie vertolkte. Het rooms-katholicisme dat we bij de ouderen om ons heen zagen, met een sterke gerichtheid op Maria, beschouwden we als misvormde volksdevotie."

De overplaatsing van de priester leidde tot grote ontnuchtering. Zijn opvolger stelde met verbijstering vast dat de jongeren van de parochie in tal van opzichten onversneden protestanten waren. „Terwijl wij ervan overtuigd waren dat we met onze opvattingen het echte roomskatholicisme vertegenwoordigden." Om dat te staven ging de groep jongeren zich verdiepen in de werken van toonaangevende rooms-katholieke theologen. Waardoor ze tot de ontdekking kwamen dat de nieuwe priester het gelijk aan zijn zijde had.

Hun opvattingen spoorden inderdaad niet met de rooms-katholieke leer. Tegelijk waren ze diep doordrongen van dat wat de vorige priester hen had bijgebracht: de Bijbel, als het onfeilbare Woord van God, is het enige richtsnoer voor leer en leven. „Dat heeft ertoe geleid dat we de Rooms-Katholieke Kerk hebben verlaten. Niet vanwege allerlei uiterlijke zaken, zoals je dat vaak ziet, maar om de inhoud van de leer."

Gemeente

De familieleden van de tieners reageerden geschokt. „Vergeleken met anderen in de groep had ik nog niet te klagen. Het gezin waartoe ik behoorde, was naar Poolse maatstaven niet erg religieus. Mijn ouders waren bijvoorbeeld lid van de communistische partij. Vrienden van me hadden het veel moeilijker. Er waren er die letterlijk op straat zijn gezet." Een deel van de jongeren ontmoette elkaar weer in Poznan, waar ze aan dezelfde universiteit gingen studeren. Al snel besloten ze op zondag samen te komen voor bijbelstudie en gebed. Daarmee werd de basis gelegd voor de kleine gereformeerde kerk van Poznan. In 1997 volgde de offici„le instituering.

Andrzej Polaszek, in het dagelijks leven bedrijfsjurist bij een vleesfabriek, werd bevestigd als voorganger. Om zijn theologische kennis te vergroten, studeerde de jonge academicus twee jaar aan het door baptisten gestichte Bijbels Theologisch Seminarie in Wroclaw. Daar kreeg hij les van onder anderen Marek Kmiec, die een gereformeerde kerk in Wroclaw dient. Beide voorgangers zullen zitting nemen in het bestuur van stichting Augustinus, de zusterorganisatie van IRS in Polen die op korte termijn officieel wordt opgericht.

Verlicht

De gemeenten van Wroclaw en Poznan maken deel uit van de jonge Evangelisch Gereformeerde Kerk in Polen, die inmiddels vier gemeenten telt met in totaal zo'n zestig leden. Het kleine kerkverband is uitgesproken calvinistisch en heeft in de grondslag onder meer de Dordtse Leerregels opgenomen.

Polaszek erkent dat het niet eenvoudig is om een drukke baan te combineren met de taak van voorganger. „Ook mijn collega-voorganger, in het dagelijks leven manager bij IKEA, is erg bezet. We zouden graag meer doen, met name op het gebied van evangelisatie. Daarvoor hebben we hier alle vrijheid: Poznan is een van de meest verlichte steden van Polen. Maar het ontbreekt ons aan mensen die er tijd voor kunnen vrijmaken." De collega's van de bedrijfsjurist hebben er geen enkele moeite mee dat hij op zondag voorgaat in een gereformeerde kerk. „Ik kom zelden vijandschap ten opzichte van onze kerk tegen. Je hebt hier veel meer te maken met onverschilligheid. Op z'n best vinden ze mijn idee„n interessant. Regelmatig hebben we discussies over allerlei onderwerpen. Dat leidt er soms toe dat een collega een keer naar de kerk komt, maar het blijft bij een enkel bezoek."

Ondiep

Een buitenstaander waant zich in Polen in een vorige eeuw. Op zondag zijn de rooms-katholieke kerken de hele dag door bezet en wordt mis na mis bediend. Ook doordeweeks gaat een groot deel van de Polen trouw naar de kerk, om te bidden en te biechten. In alle delen van het land zijn bedevaartsplaatsen, die door grote groepen worden bezocht. Polaszek wil dat niet afdoen als religieuze schijn. „Het is echt, maar wel zeer ondiep. Zo was de grote betrokkenheid op paus Johannes Paulus II vooral emotioneel van aard. Hij werd gezien als de grootste Pool aller tijden, maar zijn waarschuwingen tegen voorbehoedsmiddelen en abortus sloegen ook veel Poolse rooms-katholieken in de wind.

Ik ontken niet dat Polen het meest orthodoxe rooms-katholieke land van Europa is. Van de jonge conservatieve priesters, wereldwijd, is een kwart afkomstig uit Polen. Maar dat neemt niet weg dat de conservatieve rooms-katholieken ook hier slechts 10 procent van de bevolking uitmaken. Voor het overgrote deel van de Polen behoort het rooms-katholicisme tot de identiteit van ons volk. Wat het theologisch inhoudt, weten ze absoluut niet. Ze komen uit traditie naar de kerk. Die houding is overigens inherent aan het roomskatholicisme. Voor een protestant is de inhoud van de verkondiging belangrijk. Een rooms-katholiek is gericht op de sacramenten, de liturgie, de symboliek en de sfeer."

Oecumene

Het overlijden van Karol Wojtyla, alias Johannes Paulus II, bracht in Polen grote beroering teweeg. De dagen voor zijn dood werden de kerken nog drukker bezocht dan anders en baden jongeren en ouderen om verlenging van zijn leven. Direct na zijn sterven verzamelde zich voor de kathedraal van Krakow, waar hij eens aartsbisschop was, een enorme menigte.

Voor Polaszek ligt de verdienste van de overleden paus vooral in zijn strijd tegen het communisme en in zijn ethische standpunten. „Maar als leider van de Rooms-Katholieke Kerk ging hij in tegen het Evangelie. Dat is voor mij het meest bepalend in de beoordeling van deze man." Opvallend is voor de gereformeerde voorganger van Poznan het dubbele in het denken van Johannes Paulus II. „In zijn ethische opvattingen was hij uitermate conservatief. Dat gold ook voor zijn waardering van traditionele vormen en de Mariacultus. De verering van Maria is door hem sterk gepropageerd. Tegelijk was hij theologisch behoorlijk vrijzinnig. Behoudende rooms-katholieken hadden moeite met zijn inzet voor oecumene, niet alleen als dialoog tussen verschillende christenen, maar ook als dialoog tussen verschillende religies."

Verschillen

Sinds de val van het communisme ziet Polaszek onder de rooms-katholieken in zijn land verschillende ontwikkelingen. „Onder jonge intellectuelen slaat de secularisatie toe. Een groeiend deel gaat steeds minder naar de kerk. Daartegenover heb je een groep gestudeerden die juist veel bewuster rooms-katholiek wordt. Door de contacten met westerse landen zien ze dat hun rooms-katholicisme geen vanzelfsprekendheid is. Dat brengt hen ertoe zich te verdiepen in de wortels van hun godsdienstige overtuiging.

Een deel sluit zich aan bij de orthodoxe organisatie Opus Dei of bij het Neocatechumenaat, die heel sterk gericht zijn op de paus. Anderen zetten zich in voor de Latijnse traditie van voor het Tweede Vaticaans Concilie. Het liefst zien ze vandaag nog het Latijn als kerktaal weer ingevoerd. Deze groep staat beduidend kritischer tegenover de paus. De gedachte dat de Rooms-Katholieke Kerk een eenheid is, berust op gebrek aan kennis. De interne verschillen zijn nog groter dan de verschillen tussen de protestantse kerken."

Gideon

In tegenstelling tot collega-voorgangers die beweren dat het Poolse volk door het wegvallen van de Poolse paus in een geestelijk vacuüm zal belanden, verwacht Polaszek niet dat er veel zal veranderen. „Het Poolse katholicisme was al sterk voordat Karol Wojtyla paus werd. Het feit dat er na een eeuwenlange traditie van Italiaanse pausen een Poolse paus kwam, heeft zeker invloed gehad op de nationale trots, maar dat hoeft niet te veranderen. Er wordt nu al gesproken over zijn zaligverklaring. Ik verwacht dat het Vaticaan heel snel tot dat proces zal overgaan. Daarmee blijft Karol Wojtyla ook in de toekomst het idool van Polen."

Over de toekomst van het protestantisme in zijn vaderland is de jurist niet pessimistisch gestemd. „De situatie van de kerk is afhankelijk van de genade van God, dat voorop, maar in het algemeen geloof ik in de overwinning van het Evangelie. Wel ben ik me ervan bewust dat het een werk is voor vele generaties. Dat is voor mij geen reden tot somberheid. Juist niet. Het stimuleert me om dat te doen wat God van me vraagt. We doen nu heel veel dingen waarvan we weten dat de vrucht wellicht pas over tientallen jaren te zien is, maar wat zijn tientallen jaren in het licht van de eeuwigheids De kerk is niet iets van één generatie. Wij zijn aan het ploegen en aan het zaaien. We hopen en bidden dat onze kinderen betrokken mogen zijn bij het inzamelen van de oogst."

„Voor het overgrote deel van de Polen behoort het rooms-katholicisme tot de identiteit van ons volk"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen