SAVONAROLA - MARTELAAR

Een buitengewoon boeiende figuur uit de kerkgeschiedenis is geweest de dominikaner monnik van Florence: Girolamo Savonarola. Het is alsof zich in hem een stukje van de geschiedenis van Christus herhaalt. Sluwe kerkelijke heerzsucht heeft hem de dood ingejaagd, omdat hij onverbloemd de zonden van de kerkelijke leiders van zijn tijd striemde.

Antiquarisch wist ik te bemachtigen: „Savonarola, de monnik op de brandtapel", door P. J. A. Nuyens O.P., uitg. Sheed en Ward, Antwerpen, 1953. Ik wil uit dat boek het een en ander aanhalen:

Uiterste korruptie

„In paus Alexander VI werd het toppunt van het verval der geestelijkheid ereikt. De maat van korruptie aan het pauselijk hof scheen nu over te lopen (p. 102).

Tegen dit ontzettende zedebederf keerde Savonarola zich. In een van zijn reken in Florence zei hij o.a.: „Wij leven in een uitzonderlijk bedroevende tijd. De leiders van de kerk hebben elk oordeel verloren. Ze nemen de zielzorg niet er harte. Ze denken enkel aan het opstrijken van hun inkomsten. De predikanten spreken om de vorsten te behagen en door hen geëerd te worden. De noge geestelijken wagen geen stap in hun leven zonder het oordeel van de sterrenwichelaars.

Maar onze geestelijke leiders nemen voor het vervaardigen van hun kelken (= bekers bij de mis) het goed van de armen, het geld zonder hetwelk de armen niet kunnen leven. In de kerk uit de eerste eeuwen waren de kelken van hout en de geestelijke leiders van goud; tegenwoordig heeft de kerk gouden kelken sn houten leiders. Onze leiders hebben bij ons de feesten van de duivel ingevoerd; zij geloven niet meer in God en ze vermaken zich met de geheimen van onze godsdienst.

Heer, hebt Gij uw Kerk vergeten;? Bemint Gij haar niet meer? Wij zijn de volkeren een schande geworden", (p. 111)

Kerkelijke diplomatie

Alexander VI probeerde eerst de stem van Savonarola tot zwijgen te brengen door hem in het kardinaalscollege te halen. Dan zou het inderdaad veel moeilijker worden voor Savonarola om zijn felle aanklacht tegen het pauselijk hof voort te zetten. Het zou dan ook voor de buitenwereld onkollegiaal lijken.

Savonarola bedankte echter voor de eer van de rode kardinaalshoed. In de preek van 20 augustus 1496 zinspeelde hij op dit sluwe aanbod aldus: „IK wil geen rode hoed, tenzij een rode hoed van bloed".

Ban en brandstapel

Toen Savonarola met zijn profetische vermaningen doorging, deed Alexander VI hem in de ban.

Daardoor werd het voor zijn /tegenstanders in Florence mogelijk gemaakt om hem op de duur gevangen te zetten en tenslotte te doen veroordelen tot de dood door ophanging en brandstapel.

Want Savonarola ontzag niemand in zijn boeteprediking, ook niet het kunstlievende, maar heidense Florence van zijn dagen. Pater Nuyens schrijft daarover: „In de Lieve Vrouwen- en Magdalenafiguren ontdekten de toeschouwers zonder moeite de vrouwen met wie de schilders zondig samenleefden; Filippo Lippi nam Lucretia Cuti al te opvallend als model". (p. 172)

Een volle aflaat vóór de terechtstelling

„De afgevaardigden van Rome lazen het vonnis voor. Romolino verklaarde hen schuldig aan ketterij, scheurmakerij en aan prediking van een nieuwe leer. Hij voegde eraan toe: „Het behaagt Zijne Heiligheid (= paus Alexander VI) u te verlossen van de pijnen van het vagevuur; hij schenkt u een volle aflaat voor uw zonden en herstelt u in de oorspronkelijke onschuld. Aanvaardt gij dat?". De „ketterse en schismatieke" ter dood veroordeelde predikbroeders bogen zacht het hoofd", (p. 203)

De terechtstelling:

„Fra Silvestro en fra Domenico (trouwe volgelingen van Savonarola) stapten voorop. Terwijl de strop om zijn hals werd geworpen riep Silvestro: „Jezus". Hij werd afgeduwd en hing te bengelen. Daarna klom fra Domenico naar de brandstapel. Hij wilde met luide stem het Te Deum („Wij loven U, o God...") zingen; maar zijn geleiders maanden hem aan, geen opschudding te verwekken. „Help mij dan het Te Deum stil te bidden", vroeg hij. Met stralende blijdschap op het gelaat liet hij de strop leggen; die werd opgetrokken en' ook fra Domenico bengelde aan de galgboom boven de brandstapel.

Savonarola had alles gezien. Nu was het zijn beurt. Ongestoord trad hij toe. Hij scheen reeds bezig met het hiernamaals; er was een soort transfiguratie (= verheerlijking) over hem gekomen. Al biddende beklom hij de ladder. Met een meewarige blik keek hij naar het volk op het plein. Maar hij bleef bidden. Toen de strop om zijn hals werd gelegd gingen er onder het ondankbare volk stemmen op: „Profeet, een mirakel nu!" Verder scholden zij hem uit met ergerlijke woorden en uitdrukkingen.

Een beul had zich intussen gehaast zijn toorts onder de brandstapel te leggen. De brandstapel was overvloedig met pek overgoten en met kruit bestrooid. Het vuur laaide dadelijk hoog op.

Plots stak een windvlaag op en sloeg de vlammen neer. Het volk schrok! Gebeurde er dan toch iets wonderlijks? Ontzetting greep hen aan. Er werd gehuild. Maar de wind ging liggen en de vlammen omstrengelden de lichamen van de drie monniken. Het was een luguber gezicht. De lijken werden verkoold; ledematen en ingewanden vielen in de vuurpoel", (p. 204, 205)

Vertegenwoordiger van Christus?

De pausen waren in de vijftiende en in de eerste helft van de zestiende eeuw steeds meer tot allerlei wilde vormen van zedeloosheid vervallen. Slechts ÉÉn voorbeeld: „Op 31 oktober 1501 liet Alexander VI in het pauselijk paleis een feest organiseren, waar na het diner vijftig courtisanen (= vrouwen die zich voor iedereen tegen betaling aanbieden) naakt dansten in zijn tegenwoordigheid, terwijl tevens zijn zoon Cesare en zijn dochter Lucretia aanwezig waren. De ceremoniemeester G. Burcardo tekende dat op in zijn dagboek", (p. 108).

En toch waren deze pausen, ook volgens de leer van de r.k. kerk van nu, de vertegenwoordigers van Christus op aarde, bekleed met een onfeilbaar gezag om de Bijbel uit te leggen.

Ik zou in dit verband graag de volgende vraag willen stellen: Wanneer een fabrikant een vertegenwoordiger aanstelt, van wie hij weet dat het een verdorven individu is, die vrouwen tracht te verleiden en huwelijken kapot maakt, - gaat zo'n fabrikant dan vrijuit? Is hij ermee klaar, wanneer hij zegt: Zaken zijn zaken en die vertegenwoordiger weet mijn waren uitstekend aan de man te brengen? Ik denk dat we allemaal zullen antwoorden: Neen, het tekent zulk een fabrikant, dat hij zich laat vertegenwoordigen door zulk een zedeloos wezen.

Maar hoe kan de reine Christus Zich dan op aarde laten vertegenwoordigen door zulke ontuchtige, oneerlijke, soms zelfs bloeddorstige pausen? Is het denkbaar dat Christus hen zou hebben aangesteld om zijn heerlijke, heilige "Woord onfeilbaar te verklaren? Christus kende deze mensen toch vóór hun pauskeuze. Hij was volledig op de hoogte van hun losbandigheid en van hun liederlijk karakter. Is het niet een belediging voor Christus, wanneer wij zelfs maar de mogelijkheid durven aannemen, dat Hij Zich op aarde zou laten vertegenwoordigen door zulke walgelijk-verdorven mensen?

Psychologische macht van Rome

Het r.k. stelsel weet op een geweldige wijze de mensen aan zich te binden. Dat is ook gebleken uit de geschiedenis van Savonarola. Want, al was Savonarola op de hoogte van de zonden van Alexander VI en striemde hij ze vanuit de Bijbel, toch bleef hij hem als vertegenwoordiger van Christus beschouwen aan wie hij als aan Christus zelf gehoorzaamheid verschuldigd was.

Nog nadat Alexander hem reeds in de ban had gedaan, schreef Savonarola hem in deze nederige bewoordingen: „Heilige Vader, ik kniel aan uw voeten als een zoon die bedroefd is over de toorn van zijn vader eni die elk middel zoekt om hem te bedaren en blijft aandringen - vraag en ge zult verkrijgen, klop en u zal worden opengedaan -, zo dring ik bij U aan opdat mijn stem tot U doordringe en niet langer uit uw midden worde geweerd. Ik smeek U: gewaardig mij uw goedheid en barmhartigheid niet te ontzeggen", (p. 164).

Wat zal Alexander VI te midden van de vele lichtekooien die hem omringden, gelachen hebben om die „ouderwetse vroomheid" van die monnik van Florence.

Luther en Savonarola

Ook de schrijver van het boek over Savonarola, pater Nuyens, toont hoezeer hij gevangen zit in de r.k. gedachtengang. Niet alleen erkent hij Alexander VI ten volle als vertegenwoordiger van Christus op aarde, maar hij keert zich ook fel tegen Luther, omdat deze grote hervormer met het pausdom gebroken heeft. Hij geeft deze valse voorstelling van Luther:

„Bewust van zijn hoedanigheden en talenten tot in het hoogmoedige toe, vond Luther het kloosterleven een zware last; hij kon zichzelf geen tucht opleggen en bezondigde zich ergerlijk aan wat Savonarola de geestelijken soms streng maar terecht verweet. Luther verliet het klooster en ging samenleven met een weggelopen non. Ter verdediging hiervan interpreteerde 'hij naar eigen zin schriftuurteksten en vond een nieuwe theorie van Bijbelverklaring uit. Savonarola daarentegen......" (p. 214).

„Savonarola heeft nooit de instellingen van de Kerk willen veranderen of hervormen, wel de mensen. Luther wilde het precies andersom. Savonarola heeft de Paus als plaatsvervanger van Christus steeds geëerbiedigd en gehuldigd" (p. 215)

"Wij hebben het vorig jaar erop gewezen dat er in de laatste tijd heel andere opvattingen over Luther gehuldigd worden door r.k. schrijvers en we hebben uitvoerig stil gestaan bij het prachtige boek van de r.k. Todd over Luther. We zijn daar erg blij mee, maar ook deze r.k. schrijvers van onze tijd blijven de verdorven pausen zoals AlexanderVI toch zien als waarachtige vertegenwoordigers en plaatsvervangers van Christus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen